Te Pūtake o te Riri
Te Pūtake o te Riri
Mānawatia a Matariki
Koia tēnei ko te wāhanga tuarua o te whakaakoranga ‘Te Rangi Motuhake o Matariki’ e wānangahia ana ngā whakatutukihanga tōrangapū e eke ai te iwi Māori, a Aotearoa hoki i tētehi mahi iti noa iho nei. Ka ako ngā ākonga i te whakatūnga o “Te Pūtake o te Riri” me te whakaurunga o “Te Takanga o te Wā” ki te marautanga o Aotearoa ka whakaakona i ngā kura i te tau 2022.
Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai:
- Mahere-Ako-9-Te-Pūtake-o-te-Riri-Māori.pdf
- Mahere-Ako-9-Te-Pūtake-o-te-Riri-English.pdf
- Mahere-Ako-9-Te-Pūtake-o-te-Riri-Pepa-Mahi.docx
Kawenga Mahi
Te Whakapuakitanga o te Kaupapa me te Whakamāramatanga
“Homai te rā!” #Homaiterā
I whakapuakina tuatahihia tēnei kīanga i te Whakamaharatanga 150 tau o te pakanga ki Ōrākau i te 1 o Āperira, i te tau 2014.
He wero te kīanga nei kia āhukahukahia e Te Kāwanatanga ngā pakanga whenua i tū ai ki Aotearoa me te tokomaha i mate ai i aua pakanga rā i te kōkiritanga o Aotearoa e Ngāi Piritana.
Tokorua ngā ākonga o te kāreti o Ōtorohanga i tae ai ki te Whakamaharatanga 150 tau o te pakanga ki Ōrākau, arā ko Leah Bell rāua ko Waimarama Anderson. He mea whakakā e te hui nei te ahi i roto i a rāua kia tautokona te whakaakohia o te hītōria pakanga i ngā kura huri noa, kaua ki ngā ākonga Māori anake, heoi ki ngā ākonga katoa.
Nā rāua i tū ai te petihana kia tautokona te whakanuitanga o ngā pakanga whenua o Aotearoa me te whakaakohia o ngā hītōria nei ki ngā kura.
Nuku atu i ngā waitohunga 12,000 i tuhia ki te petihana, ka mutu, he mea tautoko hoki te kaupapa nei e te Kīngitanga me te Kāhui Rangatira o ngā iwi.
He mea tuku te petihana e Bell rātau ko Anderson, ko ngā kaitautoko ki te Pāremata i te 8 o Tīhema, i te tau 2015.
Koia ēnei ko ngā whāinga o te petihana:
- Kia puta ngā mōhiotanga mō ngā Pakanga Whenua me te whai wāhitanga o te hītōria ki ngā kura me ngā hapori.
- Kia uru ēnei hītōria ā-hapori ki te marautanga o Aotearoa hei kaupapa ako ki ngā ākonga katoa o Aotearoa.
- Kia maharatia te tini mate i hinga ai i ngā pakanga nei ki tētehi rā whakatā ā-ture.
‘A day to commemorate Land Wars serves as reminder of shared history’ (youtube.com)
I whakahēngia te petihana e te Hēkeretari o Te Mātauranga, arā e Peter Hughes i te marama o Māehe, i te tau 2016 i tētehi reta e mea ana kia kaua e whakaurua te hītōria o ngā pakanga ki Te Marautanga o Aotearoa.
Ministry of Education refuses to include New Zealand Land Wars in curriculum | Stuff
Ahakoa te whakahēnga o te tono, i hoea tonuhia te waka, ā, i te tau 2017, nā te miniti o Ngā Whanaketanga Māori, arā nā Minita Te Ururoa Flavell i whakapuaki ake te kōrero mō te pūtea $1 miriona tāra kua whakatahangia mō ‘Te Pūtake o Te Riri’ te take.
Te Pūtake o te Riri | Wars and Conflicts in New Zealand Fund (tpk.govt.nz)
Ka tū te kaupapa tuatahi e hāngai ana ki Te Pūtake o Te Riri ki Te Tai Tokerau i te marama o Māehe, i te tau 2018.
First Te Pūtake o Te Riri event successful (youtube.com)
I te marama o Hepetema, i te tau 2019, nā Pirimia Jacinda Adern i whakamōhio atu ka āpitihia te hītōria o Aotearoa ki te Marautanga o Aotearoa kia whakaano atu ki ia kura o te motu whānui i te tau 2022.
He mea whakapuaki te kōrero “Homai te rā” i te Whakamaharatanga 150 tau o te pakanga ki Ōrākau i te tau 2014. He mahi iti noa iho nei i whai wāhi ai ki te āhukahukatanga o Ngā Pakanga Whenua o Aotearoa e Te Kāwanantanga. Nā reira i tū ai Te Takanga o Te Wā me Te Pūtake o te Riri.
Mānawatia a Matariki - Kōpaki Whakaako
Ahakoa nui, ahakoa iti rānei te mōhio o tēnā, o tēnā ki a Matariki, kua whakaritea tēnei kōpaki e taea ai e ngā kaiako te panoni ki tā rātau e mōhio nei mō te kaupapa nei. Ko te āta whāngai i te kaiako ki ngā kōrero katoa et aea ai e ia te kaupapa nei te whakaako ki tōna taumata tiketike, koia tēnei...
1 of 16He whakaurunga ki a Matariki
He whakaurunga tēnei akoranga ki te kaupapa e kīia nei ko Matariki e aro pū ana ki te whakapapa o Matariki. Ko tā ngā ākonga he whakarite i tētehi ataata e whakaatuhia ai ō rātau mōhiotanga ki te whakapapa o Matariki.
2 of 16Ngā Whetū o Matariki
Ko ngā whetū o te kāhui o Matariki me ngā tikanga o ia whetū te tino aronga o tēnei akoranga. Ka riro mā ngā ākonga e wānanga te taha pūtaiao, te ahurea, ngā whakamāramatanga noa, me ngā whakamāramatanga hōhonu o ia whetū. Me waihanga e ngā ākonga tētehi pikitia whakanikoniko mō ngā whetū hei whakaa...
3 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 1
Ko te māramatanga me te hononga o te maramataka ā-whetū me Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka ako ngā ākonga i ngā marama 13 o te maramataka ā-whetū me te āhua o tā ō tātau tūpuna whai i te āhua o ngā whetū i te rangi, o ngā mata o te marama, me te taunga o te rā ki te whakarite i n...
4 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 2
Ka wānangahia ngā marama katoa o te tau Māori e mārama ai tātau ki ngā āhuatanga ahurei o tēnā marama, o tēnā marama. I aha ō tātau tūpuna i ēnei marama nei? He pēhea te āhua o te taiao i ēnei marama nei? Tau ai ngā marama ki ēhea kaupeka o te tau, ā, mā te aha e mōhio ai tātau ki ēnei āhuatanga?
5 of 16Whakamoe Tau
E aro ana tēnei akoranga ki te mārama o ngā ākonga ki te Whakamoe Tau. Matariki atu, Matariki mai, huritao ai ō tātau tūpuna ki ngā hui i te tau kua mahue e taea ai e rātau te whakarite mahi hei whakatutuki mā rātau ā te tau e heke nei e hora ai te houkura ki te iwi whānui. Ka mārama ngā ākonga ki...
6 of 16Ngā whakataukī mō Matariki
I tēnei whakaakoranga, ka arongia ngā whakataukī mō Matariki. Ka ako ngā ākonga i ngā āhuatanga o te whakataukī, ā, mā ō rātau pūkenga reo rātau e ārahi kia āta wetehia te tikanga o ia whakataukī kātahi rātau ka āta tito anō i ētehi whakataukī rongonui i ā rātau ake kupu.
7 of 16Te Reo o ngā Whetū
Ko te ako kupu hou, te aroā pānui, me ngā pūkenga whakapākehā te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka pānui ngā ākonga i tētehi wāhanga o te pukapuka “Te Tāhū o Ranginui Whakatūria Te Whare Kōkōrangi” i tuhia rā e Hōhepa Tuahine i te tau 2015 nōna i Te Whare Wānanga o Waikato. Koia tēnei ko te tu...
8 of 16Te Rangi Motuhake o Matariki
Kia tirohia e tātau te whakatūnga o te hararei tūmatanui ā-tau o Matariki. Ka ako ngā ākonga i te hiranga o ngā kaupapa i whai wāhi ai ki te whakatūnga o Te Ture Hararei Tūmatanui o Te Kāhui o Matariki 2022. Ka wānanga ngā ākonga i ngā take tōrangapū o Aotearoa, i ngā kaupapa Māori hirahira, me te ...
9 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 1
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. Ka mātaki ngā ākonga i a Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua mā i te Hautapu ā-motu ōkawa tuatahi i whakanuia ai a Matariki hei hararei tūmatanui o te motu i te tau 2022. Ka ako ngā ākonga i ngā wāha...
10 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 2
Ko tā ngā whakaakoranga nei he whakarite i ngā ākonga kia whakaritea tētehi Hautapu hei whakaari mā rātau i te kura. Ko te aronga matua o te tēnei akoranga ko te mārama ki te hiranga o te whai wāhitanga o te karakia ki ētehi whakahaerenga Māori pēnei i te Hautapu i te wā o Matariki. Mā Tā Pou Temara...
11 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 3
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. ngā karakia o te Hautapu. Ka ako ngā ākonga i ngā karakia titoa ai, i hōmiromirohia hoki ai e Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua, ko Mataia Keepa hei taki mā ngā tohunga i te Hautapu i te wā o Matar...
12 of 16Matariki Hunga Nui
Ngā whakaritenga o te Hautapu: Ko te ‘umu kohukohu whetū’ me te ‘heri kai’ i ngā whakanuitanga o Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Mā tēnei whakaakoranga e taea ai e ngā ākonga te whakaatu atu ō rātau māramatanga ki te ‘umu kohukohu whetū’ me te tito i ā rātau ake ‘heri kai’.
13 of 16Hautapu
Ko te Hautapu te aronga matua o tēnei whakaakoranga. I ngā wiki tata kua taha ake nei, kua ako ngā ākonga i ngā waehanga o te Hautapu e riro ai mā rātau ngā āhuatanga nei e whakaatu atu i tētehi Hautapu ka tū ki te kura. Ko tā ngā ākonga he whakaatu atu i tā rātau e mārama nei ki ngā whakahaerenga ...
14 of 16Kōrero Tene
Ka whakaatu atu ngā ākonga i tā rātau e mārama nei ki ngā kōrero me ngā kaupapa mō Matariki kua ākona i ngā wiki e waru i tētehi kōrero tene.
15 of 16Mānawatia a Matariki - He Aromatawai
He whakamātautau haratau tēnei hei whakaatu mā ngā ākonga i ō rātau māramatanga ki ngā mahi i oti rā i ngā wiki e waru kua taha ake nei e hāngai ana ki te kaupapa e kīia nei ko Mānawatia a Matariki. He whakamātautau tēnei e whai wāhi nei te pānui, te tuhi, te whakarongo, me te kōrero. Ka whakamāta...
16 of 16
Mō te rauemi
Wāhanga Ako: Te Reo Māori, Tikanga ā-Iwi, Hītori
Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8
Whāinga Ako: Ka ako ngā ākonga i te whakatūnga o “Te Pūtake o te Riri” me te whakaurunga o “Te Takanga o te Wā” ki te marautanga o Aotearoa ka whakaakona i ngā kura i te tau 2022.
Rauemi: Kauhau, Ataata, Pepa Mahi
Kaupapa: Te Mātahi o te Tau Matariki Ahunga Nui
Kohinga: Mānawatia a Matariki