Ngā Whetū o Matariki
Ngā Whetū o Matariki
Mānawatia a Matariki
Ko ngā whetū o te kāhui o Matariki me ngā tikanga o ia whetū te tino aronga o tēnei akoranga. Ka riro mā ngā ākonga e wānanga te taha pūtaiao, te ahurea, ngā whakamāramatanga noa, me ngā whakamāramatanga hōhonu o ia whetū. Me waihanga e ngā ākonga tētehi pikitia whakanikoniko mō ngā whetū hei whakaatu mā rātau i ngā kitenga e āhua pērā ana i te pikitia i raro iho nei.
Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai:
- Mahere-Ako-2-Māori.pdf
- Mahere-Ako-2-English.pdf
- Mahere-Ako-2-Ngā-Whetū-o-Matariki-Pepa-Mahi.docx.
- Mahere-Ako-2-Pikitia-Whakanikoniko.pdf
Kawenga Mahi
Te kaupapa o te whakapuakitanga me te whakamāramatanga
He aha tāu e mōhio nā mō ia whetū i te kāhui o Matariki? He aha ngā momo waehanga o tētehi whetū? Mā te aha e kīia ai he whetū te whetū?
Nā te mōhio o ō tātau tūpuna ki te taiao, ki te marama, ki a Tama-nui-te-rā, me ngā whetū i mārama ai rātau ki ngā mahi rerekē o ia rā pēnei i te whakatere waka i te moana, i te matapae ki te mahi māra, ki te whakatā, ki te wānanga hoki.
Katoa ngā whakatau a ō tātau tūpuna i ahu noa ai i te mōhio ki ngā mātauranga tapu me te hononga pūmau ki tō rātau taiao.
He rerekē ngā mōhiotanga o ētehi atu iwi taketake o te ao mō Matariki. Hei tā ētehi ko Pleiades, hei tā ētehi ko Subaru kē. I Te Moana-nui-a-Kiwa he maha ngā ingoa o Matariki.
I tino mārama ō tātau tūpuna ki a Matariki i mua rā anō i ngā momo hangarau pēnei i te karu whakatata me ngā waka rereātea.
Ki te Māori, ehara i te mea ko ngā waehanga o te whetū te mea nui, heoi ko te mārama kē ki te whetū me tana tikanga i ngā mahi o ia rā.
Nā, e taea nei e tātau te hangarau te whakamahi i tēnei ao hurihuri i a tātau e arahina tonuhia ana e te mātauranga o tua i waiho ai e kui mā, e koro mā.
Hei Mahi 1 - He mahi rangahau
He rangahau tēnei:
Me whiri e ngā ākonga tētehi whetū o te kāhui o Matariki hei rangahau mā rātau ka whakautua ai ngā pātai e whai iho nei:
- I ahu te whetū i hea?
- He aha ngā whetū e kaha pīataata nei?
- He aha te whetū?
- Ka hia te roa o te oranga o tētehi whetū?
- E hia te tawhiti atu o te whetū i whiri ai koe i konei?
- He aha e rerekē nei te whetū i whiri ai koe i ētehi atu i te rangi?
- He pēhea te āhua o te nekenga o ngā whetū i te rangi? Whakaatuhia te āmionga o te whetū i te ao.
- Ko wai te ingoa Pākehā o te whetū i whiri ai koe?
- E ahu ana te ingoa Pākehā i hea?
- Ki ō whakaaro, he aha te iwi Māori i titiro whakarunga ai ki ngā whetū ki te whakatere waka?
- Whakamāramahia mai te hononga o tā te Māori me tā te Pākehā pānui i ngā whetū? He hononga rānei? Whakamāramahia mai ō kitenga.
Kia kohia rā anō e koe ō raraunga ka tīmata koe ki te waihanga i tō pikitia whakanikoniko, i tō kauhau rānei kia whakaatuhia ō kitenga.
Mānawatia a Matariki - Kōpaki Whakaako
Ahakoa nui, ahakoa iti rānei te mōhio o tēnā, o tēnā ki a Matariki, kua whakaritea tēnei kōpaki e taea ai e ngā kaiako te panoni ki tā rātau e mōhio nei mō te kaupapa nei. Ko te āta whāngai i te kaiako ki ngā kōrero katoa et aea ai e ia te kaupapa nei te whakaako ki tōna taumata tiketike, koia tēnei...
1 of 16He whakaurunga ki a Matariki
He whakaurunga tēnei akoranga ki te kaupapa e kīia nei ko Matariki e aro pū ana ki te whakapapa o Matariki. Ko tā ngā ākonga he whakarite i tētehi ataata e whakaatuhia ai ō rātau mōhiotanga ki te whakapapa o Matariki.
2 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 1
Ko te māramatanga me te hononga o te maramataka ā-whetū me Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka ako ngā ākonga i ngā marama 13 o te maramataka ā-whetū me te āhua o tā ō tātau tūpuna whai i te āhua o ngā whetū i te rangi, o ngā mata o te marama, me te taunga o te rā ki te whakarite i n...
3 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 2
Ka wānangahia ngā marama katoa o te tau Māori e mārama ai tātau ki ngā āhuatanga ahurei o tēnā marama, o tēnā marama. I aha ō tātau tūpuna i ēnei marama nei? He pēhea te āhua o te taiao i ēnei marama nei? Tau ai ngā marama ki ēhea kaupeka o te tau, ā, mā te aha e mōhio ai tātau ki ēnei āhuatanga?
4 of 16Whakamoe Tau
E aro ana tēnei akoranga ki te mārama o ngā ākonga ki te Whakamoe Tau. Matariki atu, Matariki mai, huritao ai ō tātau tūpuna ki ngā hui i te tau kua mahue e taea ai e rātau te whakarite mahi hei whakatutuki mā rātau ā te tau e heke nei e hora ai te houkura ki te iwi whānui. Ka mārama ngā ākonga ki...
5 of 16Ngā whakataukī mō Matariki
I tēnei whakaakoranga, ka arongia ngā whakataukī mō Matariki. Ka ako ngā ākonga i ngā āhuatanga o te whakataukī, ā, mā ō rātau pūkenga reo rātau e ārahi kia āta wetehia te tikanga o ia whakataukī kātahi rātau ka āta tito anō i ētehi whakataukī rongonui i ā rātau ake kupu.
6 of 16Te Reo o ngā Whetū
Ko te ako kupu hou, te aroā pānui, me ngā pūkenga whakapākehā te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka pānui ngā ākonga i tētehi wāhanga o te pukapuka “Te Tāhū o Ranginui Whakatūria Te Whare Kōkōrangi” i tuhia rā e Hōhepa Tuahine i te tau 2015 nōna i Te Whare Wānanga o Waikato. Koia tēnei ko te tu...
7 of 16Te Rangi Motuhake o Matariki
Kia tirohia e tātau te whakatūnga o te hararei tūmatanui ā-tau o Matariki. Ka ako ngā ākonga i te hiranga o ngā kaupapa i whai wāhi ai ki te whakatūnga o Te Ture Hararei Tūmatanui o Te Kāhui o Matariki 2022. Ka wānanga ngā ākonga i ngā take tōrangapū o Aotearoa, i ngā kaupapa Māori hirahira, me te ...
8 of 16Te Pūtake o te Riri
Koia tēnei ko te wāhanga tuarua o te whakaakoranga ‘Te Rangi Motuhake o Matariki’ e wānangahia ana ngā whakatutukihanga tōrangapū e eke ai te iwi Māori, a Aotearoa hoki i tētehi mahi iti noa iho nei. Ka ako ngā ākonga i te whakatūnga o “Te Pūtake o te Riri” me te whakaurunga o “Te Takanga o te Wā” k...
9 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 1
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. Ka mātaki ngā ākonga i a Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua mā i te Hautapu ā-motu ōkawa tuatahi i whakanuia ai a Matariki hei hararei tūmatanui o te motu i te tau 2022. Ka ako ngā ākonga i ngā wāha...
10 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 2
Ko tā ngā whakaakoranga nei he whakarite i ngā ākonga kia whakaritea tētehi Hautapu hei whakaari mā rātau i te kura. Ko te aronga matua o te tēnei akoranga ko te mārama ki te hiranga o te whai wāhitanga o te karakia ki ētehi whakahaerenga Māori pēnei i te Hautapu i te wā o Matariki. Mā Tā Pou Temara...
11 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 3
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. ngā karakia o te Hautapu. Ka ako ngā ākonga i ngā karakia titoa ai, i hōmiromirohia hoki ai e Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua, ko Mataia Keepa hei taki mā ngā tohunga i te Hautapu i te wā o Matar...
12 of 16Matariki Hunga Nui
Ngā whakaritenga o te Hautapu: Ko te ‘umu kohukohu whetū’ me te ‘heri kai’ i ngā whakanuitanga o Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Mā tēnei whakaakoranga e taea ai e ngā ākonga te whakaatu atu ō rātau māramatanga ki te ‘umu kohukohu whetū’ me te tito i ā rātau ake ‘heri kai’.
13 of 16Hautapu
Ko te Hautapu te aronga matua o tēnei whakaakoranga. I ngā wiki tata kua taha ake nei, kua ako ngā ākonga i ngā waehanga o te Hautapu e riro ai mā rātau ngā āhuatanga nei e whakaatu atu i tētehi Hautapu ka tū ki te kura. Ko tā ngā ākonga he whakaatu atu i tā rātau e mārama nei ki ngā whakahaerenga ...
14 of 16Kōrero Tene
Ka whakaatu atu ngā ākonga i tā rātau e mārama nei ki ngā kōrero me ngā kaupapa mō Matariki kua ākona i ngā wiki e waru i tētehi kōrero tene.
15 of 16Mānawatia a Matariki - He Aromatawai
He whakamātautau haratau tēnei hei whakaatu mā ngā ākonga i ō rātau māramatanga ki ngā mahi i oti rā i ngā wiki e waru kua taha ake nei e hāngai ana ki te kaupapa e kīia nei ko Mānawatia a Matariki. He whakamātautau tēnei e whai wāhi nei te pānui, te tuhi, te whakarongo, me te kōrero. Ka whakamāta...
16 of 16
Mō te rauemi
Wāhanga Ako: Pūtaiao, Tikanga-ā-Iwi
Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8
Whāinga Ako: Me waihanga e ngā ākonga tētehi pikitia whakanikoniko mō ngā whetū.
Kaupapa: Te Mātahi o te Tau Matariki Ahunga Nui
Kohinga: Mānawatia a Matariki