Mānawatia a Matariki - Karakia 1
Karakia 1
Mānawatia a Matariki
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. Ka mātaki ngā ākonga i a Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua mā i te Hautapu ā-motu ōkawa tuatahi i whakanuia ai a Matariki hei hararei tūmatanui o te motu i te tau 2022. Ka ako ngā ākonga i ngā wāhanga o te karakia me ngā tikanga o ēnei karakia i te Hautapu. Ka āta mātai hoki rātau i te raupapatanga o ngā whakahaerenga e mārama ake ai rātau ki te Hautapu.
Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai:
- Mahere-Ako-10-Karakia-1-Māori.pdf
- Mahere-Ako-10-Karakia-1-English.pdf
- Mahere-Ako-10-Karakia-1-Pepa-Mahi.docx
Kawenga Mahi
Tohutohu, pātai, whakautu
I te pokapū o te hōtoke e kitea nei a Matariki i te pae rāwhiti i te ata, ki reira tū ai te whāngai i te hautapu hei whakanui i a Matariki, hei whāngai hoki i ngā whetū. Tunua ai ngā kai e whakakanohi nei i ngā whetū heri kai mai i roto i te ‘umu kohukohu whetū’ kātahi ka huraina e rewa ake ai te mamaoa o te kai ki runga hei whāngai i ngā whetū, ki reira hoki pōhiritia ai te tau hou.
He karakia, he karanga, he tikanga anō hoki ka whakahaerehia hei wānanga mā te iwi i te wā o te hautapu.
Ehara te Hautapu i te kaupapa hou i te wā o Matariki. Kua roa kē nei te iwi Māori e whakanui ana i a ia. Ahakoa tokoiti, kua mau tonu i ētehi iwi, i ētehi hapū, me ētehi whānau ngā tikanga o Matariki mai i te taenga mai o te Pākehā ki ēnei rangi moroki nei. Heoi, kua tīmata te motu whānui ki te āta whakaora anō i ngā tikanga me ngā whakahaerenga o Matariki kua roa nei e moe ana i te whakarauoratanga mai ōna.
I te mārama e whiti haere nei ki te mātaitanga o Matariki e ō tātau tūpuna i ngā rautau, ka mārama hoki tātau ki ētehi rautaki hei whakauru mā tātau i ēnei tikanga ki ngā whakahaerenga o nāianei.
I te tau 2022, he mea āhukahuka a Matariki e Te Kāwanatanga o Aotearoa hei hararei tūmatanui. Nā reira i whakarewaina ai e Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua mā te Hautapu ā-motu tuatahi i Te Whanga-nui-a-Tara i te 24 o Hune, i te tau 2022.
Ka mātaki ngā ākonga i te Hautapu ā-motu tuatahi i Te Whanga-nui-a-Tara ka whakatua ai ngā pātai i te pepa mahi.
Hei mahi
Kia rua ngā mātakihanga o te ataata nei:
Mā te mātakihanga o te ataata e taea ai e ngā ākonga ngā pātai i raro iho nei te whakautu:
- He aha te tikanga o te karakia tuatahi? Whakatauirahia mai ētehi tauira nō roto i te karakia hei taunaki i tō whakautu.
- He aha te tikanga o ngā karakia i takina ai e tēnā tohunga, e tēnā tohunga o te kāhui?
- Whakatauirahia mai tētehi wāhanga o ia karakia i whakahuaina ai e ia tohunga o te kāhui.
- He aha te tikanga o Te Huakirangi?
- He aha ngā kaupapa o ngā karanga a ia kaikaranga?
- Whakamāramahia mai te raupapatanga o te Hautapu, o ngā karakia, me ngā karanga. He aha te take o tēnei raupapatanga?
- Ko ēhea ngā momo kai i whiria hei whāngai i ngā whetū?
- He kākahu pēhea nei i mau ai ngā tohunga? He aha hoki te hiranga o te mau kākahu pērā?
Mānawatia a Matariki - Kōpaki Whakaako
Ahakoa nui, ahakoa iti rānei te mōhio o tēnā, o tēnā ki a Matariki, kua whakaritea tēnei kōpaki e taea ai e ngā kaiako te panoni ki tā rātau e mōhio nei mō te kaupapa nei. Ko te āta whāngai i te kaiako ki ngā kōrero katoa et aea ai e ia te kaupapa nei te whakaako ki tōna taumata tiketike, koia tēnei...
1 of 16He whakaurunga ki a Matariki
He whakaurunga tēnei akoranga ki te kaupapa e kīia nei ko Matariki e aro pū ana ki te whakapapa o Matariki. Ko tā ngā ākonga he whakarite i tētehi ataata e whakaatuhia ai ō rātau mōhiotanga ki te whakapapa o Matariki.
2 of 16Ngā Whetū o Matariki
Ko ngā whetū o te kāhui o Matariki me ngā tikanga o ia whetū te tino aronga o tēnei akoranga. Ka riro mā ngā ākonga e wānanga te taha pūtaiao, te ahurea, ngā whakamāramatanga noa, me ngā whakamāramatanga hōhonu o ia whetū. Me waihanga e ngā ākonga tētehi pikitia whakanikoniko mō ngā whetū hei whakaa...
3 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 1
Ko te māramatanga me te hononga o te maramataka ā-whetū me Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka ako ngā ākonga i ngā marama 13 o te maramataka ā-whetū me te āhua o tā ō tātau tūpuna whai i te āhua o ngā whetū i te rangi, o ngā mata o te marama, me te taunga o te rā ki te whakarite i n...
4 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 2
Ka wānangahia ngā marama katoa o te tau Māori e mārama ai tātau ki ngā āhuatanga ahurei o tēnā marama, o tēnā marama. I aha ō tātau tūpuna i ēnei marama nei? He pēhea te āhua o te taiao i ēnei marama nei? Tau ai ngā marama ki ēhea kaupeka o te tau, ā, mā te aha e mōhio ai tātau ki ēnei āhuatanga?
5 of 16Whakamoe Tau
E aro ana tēnei akoranga ki te mārama o ngā ākonga ki te Whakamoe Tau. Matariki atu, Matariki mai, huritao ai ō tātau tūpuna ki ngā hui i te tau kua mahue e taea ai e rātau te whakarite mahi hei whakatutuki mā rātau ā te tau e heke nei e hora ai te houkura ki te iwi whānui. Ka mārama ngā ākonga ki...
6 of 16Ngā whakataukī mō Matariki
I tēnei whakaakoranga, ka arongia ngā whakataukī mō Matariki. Ka ako ngā ākonga i ngā āhuatanga o te whakataukī, ā, mā ō rātau pūkenga reo rātau e ārahi kia āta wetehia te tikanga o ia whakataukī kātahi rātau ka āta tito anō i ētehi whakataukī rongonui i ā rātau ake kupu.
7 of 16Te Reo o ngā Whetū
Ko te ako kupu hou, te aroā pānui, me ngā pūkenga whakapākehā te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka pānui ngā ākonga i tētehi wāhanga o te pukapuka “Te Tāhū o Ranginui Whakatūria Te Whare Kōkōrangi” i tuhia rā e Hōhepa Tuahine i te tau 2015 nōna i Te Whare Wānanga o Waikato. Koia tēnei ko te tu...
8 of 16Te Rangi Motuhake o Matariki
Kia tirohia e tātau te whakatūnga o te hararei tūmatanui ā-tau o Matariki. Ka ako ngā ākonga i te hiranga o ngā kaupapa i whai wāhi ai ki te whakatūnga o Te Ture Hararei Tūmatanui o Te Kāhui o Matariki 2022. Ka wānanga ngā ākonga i ngā take tōrangapū o Aotearoa, i ngā kaupapa Māori hirahira, me te ...
9 of 16Te Pūtake o te Riri
Koia tēnei ko te wāhanga tuarua o te whakaakoranga ‘Te Rangi Motuhake o Matariki’ e wānangahia ana ngā whakatutukihanga tōrangapū e eke ai te iwi Māori, a Aotearoa hoki i tētehi mahi iti noa iho nei. Ka ako ngā ākonga i te whakatūnga o “Te Pūtake o te Riri” me te whakaurunga o “Te Takanga o te Wā” k...
10 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 2
Ko tā ngā whakaakoranga nei he whakarite i ngā ākonga kia whakaritea tētehi Hautapu hei whakaari mā rātau i te kura. Ko te aronga matua o te tēnei akoranga ko te mārama ki te hiranga o te whai wāhitanga o te karakia ki ētehi whakahaerenga Māori pēnei i te Hautapu i te wā o Matariki. Mā Tā Pou Temara...
11 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 3
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. ngā karakia o te Hautapu. Ka ako ngā ākonga i ngā karakia titoa ai, i hōmiromirohia hoki ai e Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua, ko Mataia Keepa hei taki mā ngā tohunga i te Hautapu i te wā o Matar...
12 of 16Matariki Hunga Nui
Ngā whakaritenga o te Hautapu: Ko te ‘umu kohukohu whetū’ me te ‘heri kai’ i ngā whakanuitanga o Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Mā tēnei whakaakoranga e taea ai e ngā ākonga te whakaatu atu ō rātau māramatanga ki te ‘umu kohukohu whetū’ me te tito i ā rātau ake ‘heri kai’.
13 of 16Hautapu
Ko te Hautapu te aronga matua o tēnei whakaakoranga. I ngā wiki tata kua taha ake nei, kua ako ngā ākonga i ngā waehanga o te Hautapu e riro ai mā rātau ngā āhuatanga nei e whakaatu atu i tētehi Hautapu ka tū ki te kura. Ko tā ngā ākonga he whakaatu atu i tā rātau e mārama nei ki ngā whakahaerenga ...
14 of 16Kōrero Tene
Ka whakaatu atu ngā ākonga i tā rātau e mārama nei ki ngā kōrero me ngā kaupapa mō Matariki kua ākona i ngā wiki e waru i tētehi kōrero tene.
15 of 16Mānawatia a Matariki - He Aromatawai
He whakamātautau haratau tēnei hei whakaatu mā ngā ākonga i ō rātau māramatanga ki ngā mahi i oti rā i ngā wiki e waru kua taha ake nei e hāngai ana ki te kaupapa e kīia nei ko Mānawatia a Matariki. He whakamātautau tēnei e whai wāhi nei te pānui, te tuhi, te whakarongo, me te kōrero. Ka whakamāta...
16 of 16
Mō te rauemi
Wāhanga Ako: Te Reo Māori, Tikanga ā-Iwi, Ngā mahi a Rēhia
Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8
Whāinga Ako: Ka ako ngā ākonga i ngā wāhanga o te karakia me ngā tikanga o ēnei karakia i te Hautapu. Ka āta mātai hoki rātau i te raupapatanga o ngā whakahaerenga e mārama ake ai rātau
ki te Hautapu.
Rauemi: Kauhau, Ataata, Pepa Mahi
Kaupapa: Te Mātahi o te Tau Matariki Ahunga Nui
Kohinga: Mānawatia a Matariki