Matariki Hunga Nui
Matariki Hunga Nui
Mānawatia a Matariki
Ngā whakaritenga o te Hautapu: Ko te ‘umu kohukohu whetū’ me te ‘heri kai’ i ngā whakanuitanga o Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Mā tēnei whakaakoranga e taea ai e ngā ākonga te whakaatu atu ō rātau māramatanga ki te ‘umu kohukohu whetū’ me te tito i ā rātau ake ‘heri kai’.
Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai:
- Mahere-Ako-13-Matariki-Hunga-Nui-Māori.pdf
- Mahere-Ako-13-Matariki-Hunga-Nui-English.pdf
Kawenga Mahi
Ataata
Living by the Stars with Professor Rangi Mātāmua Season 1 - Episode 15: Whāngai i te Hautapu
He tāpaetanga tapu te ‘whāngai i te hautapu’ hei whāngai i ngā atua me ngā whetū.
Tunua ai te kai o te tāpaetanga i te ‘umu kohukohu whetū’.
Kia kitea a Matariki, ka huraina te kai i tunua rā i te ‘umu kohukohu whetū’ kia rewa ake ai te mamaoa, koia tērā ko te ‘whāngai i te hautapu’ – he tāpaetanga tapu e ora anō ai ō tātau atua me ngā whetū nāna nei tātau i whāngai i te tau kua taha ake nei.
Ka āta whiria ētehi kai e whai pānga nei ki ngā whetū heri kai mai kia tunua i te umu kohukohu whetū. Kāore he whiringa kai motuhake me āpiti ki te umu kohukohu whetū heoi, tērā ētehi momo kai hei whakakanohi i ngā whetū heri kai mai. Hei tauira, mā te kūmara a Tupu-ā-nuku e whakakanohi, mā te heihei a Tupu-ā-rangi e whakakanohi, mā te ika wai tai a Waitā e whakakanohi, ā, mā te tuna a Waitī e whakakanohi.
Kua kīia he tapu tēnei kai hei kai mā ngā atua. Kia oti rā anō ngā whakahaerenga o te hautapu ka ngaua e te tohunga tētehi wāhanga o te kai hei whakanoa i a ia anō i mua i te tanunga o te toenga kai.
Kia oti rā ano te kaupapa me te pānuihanga o ngā whetū kia matapaehia te āhua o te tau e heke nei, ā kāti, kua tīmata ngā whakanuitanga.
Whakapuakitanga Wāhanga 2: Heri Kai
Matariki Hunga Nui! Matariki e whakakao nei i te huinga tāngata.
Whakanui ai te Māori i te tau hou ki tētehi hākari nui e tae katoa ai te tini ngerongero ki te whakanui i te kaupapa.
Ka wānangahia e tātatu tētehi waehanga o ngā whanaknuinga e kīia nei ko te 'heri' kai'.
Waiatahia ai ngā heri hai e te haukāinga i a rātau e heri nei i ngā rīhi kai i te kīhini ki ngā tēpu hei kai mā ngā manuhiri. I te haukāinga e hora nei i ngā kai ki te tēpu ka whakangahautia te manuhiri ki ā rātau waiata me ā rātau nekehanga.
He poto noa iho ngā waiata nei e rangona ai ngā kupu whakakata, ngā whakaaro atamai, tae noa atu ki ngā kupu karihika i roto i ngā whakanuitanga o te wā.
Anei tētehi tauira o te ‘heri kai’ e waiatahia ana e Pipi Mā: Pipi Mā Season 5 Episode 5 - Te Kūmara.
Anei ētehi atu tauira o te heri kai.
E! Ko te heihei!
Hei aha te heihei?
Ko te heihei!
Hei aha te heihei?
Te kaiwhakaohorere i te atapō,
Tē ngata te puku ki te awhiawhi!
A, te hiahia!
Nekenekehia! Hei!
Nekenekehia! Hei!
Tēnā, tukua ia!
Hai!
Eee! It's the rooster!
What's the rooster for?
Its the rooster!
What's the rooster for?
He wakes us just before dawn.
How the belly is satisfied when we embrace him!
Ah, we want him!
Bring him on! Hei!
Bring him on! Hei!
Now put him down!
Hai!
Ka kino te haere!
'E aha?
Ka kino te haere!
'E aha?
Ka kino te haere!
I nekenekehia! Hei!
Nekenekehia! Hei!
Tēnā, tukua iho! Hai!
It's coming fast!
What?
It's coming fast!
What?
It's coming fast!
Bring it on! Hei!
Bring it on! Hei!
Now put it down! Hai!
Hei Mahi
Ko tāu he tito i tāu ake heri kai hei waiata māu i tō hautapu ā-kura.
Me poto, me hāngai.
Me parākatihi.
Mānawatia a Matariki - Kōpaki Whakaako
Ahakoa nui, ahakoa iti rānei te mōhio o tēnā, o tēnā ki a Matariki, kua whakaritea tēnei kōpaki e taea ai e ngā kaiako te panoni ki tā rātau e mōhio nei mō te kaupapa nei. Ko te āta whāngai i te kaiako ki ngā kōrero katoa et aea ai e ia te kaupapa nei te whakaako ki tōna taumata tiketike, koia tēnei...
1 of 16He whakaurunga ki a Matariki
He whakaurunga tēnei akoranga ki te kaupapa e kīia nei ko Matariki e aro pū ana ki te whakapapa o Matariki. Ko tā ngā ākonga he whakarite i tētehi ataata e whakaatuhia ai ō rātau mōhiotanga ki te whakapapa o Matariki.
2 of 16Ngā Whetū o Matariki
Ko ngā whetū o te kāhui o Matariki me ngā tikanga o ia whetū te tino aronga o tēnei akoranga. Ka riro mā ngā ākonga e wānanga te taha pūtaiao, te ahurea, ngā whakamāramatanga noa, me ngā whakamāramatanga hōhonu o ia whetū. Me waihanga e ngā ākonga tētehi pikitia whakanikoniko mō ngā whetū hei whakaa...
3 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 1
Ko te māramatanga me te hononga o te maramataka ā-whetū me Matariki te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka ako ngā ākonga i ngā marama 13 o te maramataka ā-whetū me te āhua o tā ō tātau tūpuna whai i te āhua o ngā whetū i te rangi, o ngā mata o te marama, me te taunga o te rā ki te whakarite i n...
4 of 16Te Tautoru Nui o Matariki 2
Ka wānangahia ngā marama katoa o te tau Māori e mārama ai tātau ki ngā āhuatanga ahurei o tēnā marama, o tēnā marama. I aha ō tātau tūpuna i ēnei marama nei? He pēhea te āhua o te taiao i ēnei marama nei? Tau ai ngā marama ki ēhea kaupeka o te tau, ā, mā te aha e mōhio ai tātau ki ēnei āhuatanga?
5 of 16Whakamoe Tau
E aro ana tēnei akoranga ki te mārama o ngā ākonga ki te Whakamoe Tau. Matariki atu, Matariki mai, huritao ai ō tātau tūpuna ki ngā hui i te tau kua mahue e taea ai e rātau te whakarite mahi hei whakatutuki mā rātau ā te tau e heke nei e hora ai te houkura ki te iwi whānui. Ka mārama ngā ākonga ki...
6 of 16Ngā whakataukī mō Matariki
I tēnei whakaakoranga, ka arongia ngā whakataukī mō Matariki. Ka ako ngā ākonga i ngā āhuatanga o te whakataukī, ā, mā ō rātau pūkenga reo rātau e ārahi kia āta wetehia te tikanga o ia whakataukī kātahi rātau ka āta tito anō i ētehi whakataukī rongonui i ā rātau ake kupu.
7 of 16Te Reo o ngā Whetū
Ko te ako kupu hou, te aroā pānui, me ngā pūkenga whakapākehā te aronga matua o tēnei whakaakoranga. Ka pānui ngā ākonga i tētehi wāhanga o te pukapuka “Te Tāhū o Ranginui Whakatūria Te Whare Kōkōrangi” i tuhia rā e Hōhepa Tuahine i te tau 2015 nōna i Te Whare Wānanga o Waikato. Koia tēnei ko te tu...
8 of 16Te Rangi Motuhake o Matariki
Kia tirohia e tātau te whakatūnga o te hararei tūmatanui ā-tau o Matariki. Ka ako ngā ākonga i te hiranga o ngā kaupapa i whai wāhi ai ki te whakatūnga o Te Ture Hararei Tūmatanui o Te Kāhui o Matariki 2022. Ka wānanga ngā ākonga i ngā take tōrangapū o Aotearoa, i ngā kaupapa Māori hirahira, me te ...
9 of 16Te Pūtake o te Riri
Koia tēnei ko te wāhanga tuarua o te whakaakoranga ‘Te Rangi Motuhake o Matariki’ e wānangahia ana ngā whakatutukihanga tōrangapū e eke ai te iwi Māori, a Aotearoa hoki i tētehi mahi iti noa iho nei. Ka ako ngā ākonga i te whakatūnga o “Te Pūtake o te Riri” me te whakaurunga o “Te Takanga o te Wā” k...
10 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 1
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. Ka mātaki ngā ākonga i a Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua mā i te Hautapu ā-motu ōkawa tuatahi i whakanuia ai a Matariki hei hararei tūmatanui o te motu i te tau 2022. Ka ako ngā ākonga i ngā wāha...
11 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 2
Ko tā ngā whakaakoranga nei he whakarite i ngā ākonga kia whakaritea tētehi Hautapu hei whakaari mā rātau i te kura. Ko te aronga matua o te tēnei akoranga ko te mārama ki te hiranga o te whai wāhitanga o te karakia ki ētehi whakahaerenga Māori pēnei i te Hautapu i te wā o Matariki. Mā Tā Pou Temara...
12 of 16Mānawatia a Matariki - Karakia 3
E aro ana tēnei whakaakoranga ki te hiranga o ngā whakaritenga ngā karakia o te Hautapu. ngā karakia o te Hautapu. Ka ako ngā ākonga i ngā karakia titoa ai, i hōmiromirohia hoki ai e Tā Pou Temara rātau ko Ahorangi Rangi Mātāmua, ko Mataia Keepa hei taki mā ngā tohunga i te Hautapu i te wā o Matar...
13 of 16Hautapu
Ko te Hautapu te aronga matua o tēnei whakaakoranga. I ngā wiki tata kua taha ake nei, kua ako ngā ākonga i ngā waehanga o te Hautapu e riro ai mā rātau ngā āhuatanga nei e whakaatu atu i tētehi Hautapu ka tū ki te kura. Ko tā ngā ākonga he whakaatu atu i tā rātau e mārama nei ki ngā whakahaerenga ...
14 of 16Kōrero Tene
Ka whakaatu atu ngā ākonga i tā rātau e mārama nei ki ngā kōrero me ngā kaupapa mō Matariki kua ākona i ngā wiki e waru i tētehi kōrero tene.
15 of 16Mānawatia a Matariki - He Aromatawai
He whakamātautau haratau tēnei hei whakaatu mā ngā ākonga i ō rātau māramatanga ki ngā mahi i oti rā i ngā wiki e waru kua taha ake nei e hāngai ana ki te kaupapa e kīia nei ko Mānawatia a Matariki. He whakamātautau tēnei e whai wāhi nei te pānui, te tuhi, te whakarongo, me te kōrero. Ka whakamāta...
16 of 16
Mō te rauemi
Wāhanga Ako: Te Reo Māori ,Tikanga ā-Iwi, Ngā mahi a Rēhia
Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8
Whāinga Ako: Mā tēnei whakaakoranga e taea ai e ngā ākonga te whakaatu atu ō rātau māramatanga ki te ‘umu kohukohu whetū’ me te tito i ā rātau ake ‘heri kai’.
Rauemi: Kauhau, Ataata
Kaupapa: Te Mātahi o te Tau Matariki Ahunga Nui
Kohinga: Mānawatia a Matariki