Ngā Kai o te Raumati - Kūmara - Taumata 3

Pani Tinaku

A Tūmatauenga rāua ko Rongomaraeroa

Ngā mea e hiahiatia ana

• Ētahi tauira o te paki nei, ‘A-Tūmatauenga-rāua-ko-Rongomaraeroa-raupapatia.pdf’, kua tapahia ki ōna anō wāhanga kōrero (kotahi te huinga wāhanga kōrero ki ia tokorua)
• Tētahi tauira o te paki ‘A-Tūmatauenga-rāua-ko-Rongomaraeroa.pdf’ 

Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai:

• A-Tūmatauenga-rāua-ko-Rongomaraeroa.pdf
• A-Tūmatauenga-rāua-ko-Rongomaraeroa-raupapatia.pdf

Maie te Tupua

Iti noa ana, he pito mata

Ka pai noa iho te kūmara ririki hei kōpura, he tinaku, e tipu ake ai te maha atu o te kūmara hei whakatō ā te tau e heke mai nei. E kōrero ana te whakataukī nei mō te hua o te āta penapena i tētahi mea iti ināianei, e nui ai te hua ā tōna wā.

• Tonoa ngā ākonga kia tuhi kauhau poto (kia kaua e nui ake i te 500 kupu) mō tēnei kaupapa, te āta penapena i tētahi mea, te āta whakapau kaha rānei ki tētahi mea, i runga i te tūmanako ka puta he hua o te pērā ā tōna wā. Tērā pea:
  • he moni ka penapenatia
  • he mahi whakapakari tinana, hei tauira, ko te kori tinana i ia ata i runga i te whai kia uru koe ki tētahi kapa hākinakina pai ki a koe
  • te ako i tētahi mea hou
  • te āta whakahoahoa ki tētahi.
• Kī atu ki ngā ākonga me kuhu atu e rātou te whakataukī nei ki ā rātou kauhau. Ina oti, ka tūtū mai tēnā me tēnā ki te kauhau i tāna kua tuhi – ki te katoa o te akomanga, ki tētahi rōpū rānei. 

Te Tipu ki te Wai

Ka whakatipuria he kūmara ki te akomanga, me te tirotiro i te kaha o te tipu, o te toro. Whakamātauria ētahi wai whakatipu rerekē, kia kitea ai mehemea ka rerekē te tere me te āhua o te tipu ina rerekē te wai.  

Toroa te pae tukutuku a Kaipara Kūmara: https://www.kumara.co.nz/grow-your-own.html

Ngā mahi

• Ka mahi takiwhā ngā ākonga. Werohia atu kia whā ngā kapeniho, huri katoa i te kūmara, kia toro whakawaho ai tētahi pito o tenā, o tēnā.
• Whakanōhia te kūmara kia uru atu tōna pito whakararo ki roto i te ipu. Mā te taunga o ngā kapeniho toro whakawaho ki te niao o te ipu e kore ai e uru te katoa o te kūmara ki te ipu.
• Mā ia rōpū e whakamātau ngā momo wai e whā. Whakakīia ngā ipu kia āhua haurua te kī i te wai (te wai māori, te wai mirumiru, te waitai/wai totetote, te waireka mirumiru). Me mātua noho atu tētahi 1.5-2 cm o te kūmara ki roto i te wai.
• Whakatūria ki te pae o te matapihi. Me whakahou haere ngā wai i ōna wā anō, kia noho tonu ai te pito whakararo o te kūmara ki te wai.
• Tuhia tā koutou e kite ana ki te tūtohi:
  • Inea te kaha o te toro/tipu haere
  • Tuhia he whakaahua o te tipu, whakaahuatia rānei ki te kāmera
  • Tuhia he kōrero mō te āhua o te kūmara
  • Tuhia he kōrero mō te wāhi i tū ai te kūmara (hei tauira, ko te pae matapihi, āe rānei i kaha whitikina e te rā, i marumaru rānei, i pēhea kē rānei).
• I ia wiki, ka tuku pūrongo ā-waha ngā rōpū ki te akomanga hei whakaatu i tā rātou e kite ana i ā rātou mahi whakatipu kūmara.
• Ko tētahi atu taurangi e taea ana te whakamātau (atu i te āhua o te wai), ko te kaha o te mārama, o te aho. Āe rānei me whai māramatanga tēnei mea te tipu, e ora ai, e tipu ai ia? Whakanōhia ētahi kūmara ki ētahi wāhi pōuri kerekere, mārama-kore, ka tuhi ai i ngā āhuatanga ka pā. 

Kupu whakamārama

Ko tētahi atu taurangi e taea ana te whakamātau (atu i te āhua o te wai), ko te kaha o te mārama, o te aho. Āe rānei me whai māramatanga tēnei mea te tipu, e ora ai, e tipu ai ia? Whakanōhia ētahi kūmara ki ētahi wāhi pōuri kerekere, mārama-kore, ka tuhi ai i ngā āhuatanga ka pā.

Roroi

Ngā mea e hiahiatia ana

• Kia 3 ngā kūmara rahi
• ¼ kapu huka (ina hiahiatia)
• He pata, he hinu rānei (hei pani i te tou o te paepae)
• He māripi koi
• He kuoro
• He paepae tunu iti 

Ngā mahi

• Whakawerahia te umu kia 180 ˚C te paemahana.
• Pania te paepae tunu ki te hinu.
• Horoia ngā kūmara.
• Kuorotia ētahi kūmara e 2 – ka kīia te kūmara kua kuorotia he roroi. 
• Purua atu te roroi ki te paepae tunu.
• Ruiruia ki te huka (ki te pīrangitia he huka).
• Āta tapahia te kūmara tuatoru. Kia angiangi tonu ngā tapahanga. Horahia tēnei ki runga ake o te roroi. Mā konei e āhua mākū tonu ai te roroi.
• Kia āhua 1 hāora e tunua ana, engari me tirotiro e pēhea ana te āhua i muri i te 45 meneti.
• Hei kīnaki, ko te waiūtepe, ko te huarākau, ko te aihikirīmi, ko te kirīmi noa iho rānei. Tapahia, ka kai ai. He reka anō ina mātao. 

Kupu Whakamārama

He tohutao kūmara anō kei tēnei pukapuka:
Te Kūmara – kātahi nā te kai reka! (tātai pukapuka 11024).