Te Huarere o te Raumati – Taumata 1

Te Whakapapa o Tamanuiterā

Ako ā-Kākā

Ka ako ā-kākā ngā ākonga i te whakapapa māmā o Tamanuiterā.

Ka moe a Ranginui i a Papatūānuku.
Ka puta ko Urutengangana.
Ka moe a Urutengangana i a Hineteāhuru.
Ka puta ko Tamanuiterā.

Hangaia he Kaui

• Ka hangaia he kaui ki ētahi rākau iti me te huruhuru, hei tohu i te whakapapa o Tamanuiterā.  Ko te kaui nei hei taonga whakamahara i te whatu, i te ringa, e tika ai te whakaputa a te waha i te whakapapa.
• Mahia he kaui, ka whakatauira atu me pēhea te whakamahi hei tautoko i te takinga o te whakapapa. Me kōrero anō ki ngā ākonga mō te whakamahi a ngā tūpuna i te rākau whakapapa, koirā anō tāna mahi, hei āwhina i te kaikōrero ki te taki tika i te whakapapa me te kore e mahue o tētahi ingoa. 

Ngā mea e hiahiatia ana

Kia 2 ngā rākau, e 20 cm te roa o tētahi, 15 cm te roa o te tuarua – he tāwhaowhao pea, he peka rānei, he kōrari, he pamupū kē rānei

• Ētahi hurumanu kei te takiwā o te 5–10 cm te roa – kia 5 ki ia ākonga
• He tuaina, he wūru, he aho hī ika rānei
• He kutikuti
• He pene whītau 

Ngā mahi

• Kutia kia 4 ngā tuaina, kia 10 cm te roa o te katoa. Herea atu tētahi pito o tēnā, o tēnā ki te tuaka o tētahi hurumanu.
• Kutia mai he tuaina anō kia āhua 20 cm te roa. Herea atu tēnei ki te hurumanu whakamutunga.
• Whakatakotoria ngā rākau me ngā hurumanu ki te tēpu.
• Ki te pene whītau, tohua ki ngā rākau ngā wāhi e whakamaua atu ai tēnā me tēnā hurumanu, me tērā atu o ngā rākau.
• Herea ngā hurumanu me ngā rākau kia hono tahi.
• Ka tākina e te ākonga te whakapapa o Tamanuiterā, ko tana kaui hei ārahi i a ia.  

Hine Takurua rāua ko Hine Raumati

Ngā mea e hiahiatia ana

Te kōrero o Hine Takurua rāua ko Hine Raumati (kei te hautaka Hine Raumati 1 tēnei kōrero –tātai pukapuka 711252)

• Ētahi kāri iti
• He pene 

Ngā mahi

• Pānuitia atu te pūrākau o Hine Takurua rāua ko Hine Raumati ki ō ākonga.
• Mā tēnā, mā tēnā ākonga e tukurua tētahi wāhanga o te paki e maumahara ana ia. I a ia e taki ana i taua kōrero, ko tāu, he tuhi pikitia māmā ki te kāri o tāna e kōrero ana, hei whakamahara i a ia ki āna kōrero. Tuhia tōna ingoa ki muri o te kāri, ka whakahoki atu ai i te kāri ki a ia.
• Pānuitia anō te pūrākau, me te tono i ngā ākonga kia āta whakarongo pīkari mai. Ina tae anō ki te wāhi kei tētahi ākonga te kōrero me te whakaahua e rite ana, me whakatū e ia tōna ringa.
• Kia tū te ringa o tētahi, tonoa ia kia tū ā-tinana mai ki tētahi ‘rārangi paki’. Ka tae ki te mutunga o te kōrero, te tikanga kua tūtū katoa mai ngā ākonga ki te rārangi paki, me te tika anō o te raupapa o ngā kōrero.  
• Pānuitia anō te pūrākau, kia maumahara ai rātou kei hea ake rātou i te raupapa o te rārangi paki.
• Waiho mā te rārangi paki e taki te kōrero. Tērā pea ka mahue ētahi kōrero, engari e pai ana, te tikanga ka mau i a rātou te nuinga o ngā āhuatanga ka pā. 
• Mehemea he nui ake i te tamaiti kotahi e taki ana i tētahi wāhanga o te kōrero, kei te pai, ka tū tahi rāua/rātou ki te rārangi paki. He pai anō tēnei mahi hei tīmatanga kōrero mō ngā wāhanga o tēnei mea, te kōrero paki. . 

Ako ā-Kākā

• Ka ako ā-kaka ngā ākonga i Tākiri ko te Ata, ā, ka tākina e te katoa o te akomanga i ia ata.
• Ākona te waiata Tākiri ko te Ata, ka waiata ai i ngā ata. 
• Āta tirohia tēnei tauira whakatakoto i te kōrero kei te karakia nei:
  • tākiri ko te ata
  • korihi ko te manu
• Ka mahi takirua ngā ākonga ki te pānui ā-waha i ngā kupu e whai ake nei, me te hono i te kupu i te taha mauī ki tōna hoa tika i te taha matau. Ki te raru kōrua, e hoki ki te tirotiro i ngā kupu o te karakia.

• Ina tūhonoa ngā kupu, pānuitia ā-waha ngā rerenga. Hei tauira, “Tākiri ko te ata.” 

Ka tō he rā, ka rere he rā

• Mātakihia a ‘Māui me te Rā’. https://www.youtube.com/watch?v=wgLWdCrgR7w
• Kōrerotia tēnei mea te ao me te pō. He aha ā tātou kupu hei kōrero mō te ao me te pō?  Anei ētahi, me tētahi hoahoa hei whakaatu i te tikanga o tēnā, o tēnā: Ao, Pō, Ata, Rānui, Ahiahi, Ahiahi Pō, Waenganuipō, Ata Pō.