Kapa Haka – Taumata 3

Hine Takurua rāua ko Hine Raumati

Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai te rauemi hāngai:

• Hine-Takurua-rāua-ko-Hine-Raumati.pdf

Ngā mea e hiahiatia ana

• Ētahi tauira o te pukapuka Hine Raumati 1 (2015, tātai pukapuka 711252)
• Tiritiria atu, whakamāramatia atu ēnei kupu, ēnei kīwaha ki te akomanga. (Tirohia te Kupu Taka kei muri o te pukapuka Hine Raumati 1.) 

Ngā mahi

• Pānuitia atu te kōrero Hine Takurua rāua ko Hine Raumati ki te akomanga.
• Ka mahi takirua ngā ākonga ki te tukurua i te pūrākau, i runga noa i tā te taringa i kapo ai i te wā e pānuitia ana.
• Me whiwhi ia ākonga i tētahi tauira o te pukapuka Hine Raumati 1. Ka mahi takirua rāua ki te pānui ā-waha i ngā kōrero – kia hohoko tā rāua pānui. Kia tika anō te rere o te kōrero, te piki, te heke o te reo, me ērā atu āhuatanga o te pānui ā-waha.
• Ka waihanga ngā ākonga i tētahi tūtohi whakapapa mō ngā kiripuaki o te pūrākau. 
  • Uriuri
  • Ākau
  • Kōhine
  • Whāwhai
  • Au
  • Hōtoke
  • Ngaki
  • Matomato
  • Uta
  • Tai
  • Waihoki
  • e rua, e rua
  • ko te painga atu tēnā
  • wehe ana i te rekareka
  • me te aha 

Hine Takurua rāua ko Hine Raumati – he whakaari

• Wehea ngā ākonga kia ono ngā rōpū. Whakamāramatia atu, kotahi hāora noa iho kei a rātou ki te whakarite i te whakaari. Nō reira, kia tere tonu te mahi i ēnei mahi katoa:    
  • Te tuhi i ngā kupu kōrero – ngā kōrero mā te kaikawe kōrero me ngā kiripuaki  
  • Te taha tohutohu – i ngā nekehanga, i ngā kāpeka, me ngā whakapaipai mō te atamira
  •  Ngā kākahu (ki te hiahia rātou ki te whai whakaaro ki ngā kākahu)
  • Ngā tūranga i roto i te whakaari.
• Me whakarite pea he pūrere tohu wā kia tangi hei tohu āhea mutu ai te aro ki tētahi mahi, ka tahuri kē ki tētahi atu. Hei tauira, kia 20 meneti pea mō te tuhi i ngā kōrero; kia 15 meneti mō ngā kākahu, ngā taonga tautoko, ngā whakapaipai; kia 20 meneti mō te taha tohutohu me ngā whakapaipai i te atamira; kia 5 meneti mō te parakatihi!
• Kia pau te hāora, karangahia ngā rōpū kia haere ake ki te atamira, ka mahi ai i ā rātou whakaari. 

Te Whānau a Tamanuiterā

Whakarongo ki Te Whānau a Tamanuiterā – tā Wai rānei, tā Ebb rānei koinei anō te ingoa o te waiata.

Te Whānau a Tamanuiterā (SoundCloud)

• Ka mahi takirua ngā ākonga. Ka auau te whakarongo ki te waiata, me te tuhi i ōna kupu. Whakamahia te papakupu Tirohia! Kimihia! te tauira tuihono rānei o He Pātaka Kupu, ki te kimi i te tikanga o ngā kupu kāore e mōhiotia ana.
• Ka tuku pūrongo ia tokorua ki te akomanga, ka whakawhiti kōrero e mārama ake ai rātou ki te tikanga o te waiata.
• Ka kōwhiria e ia tokorua tētahi whiti o te waiata, me te whiriwhiri i ētahi mahi ā-ringa, he mahi poi rānei, he nekeneke rānei mō te tītī tōrea, mō te tīrākau rānei, hei kawe i ngā kōrero o taua whiti. Ka whakaaturia ā rāua nekeneke ā-ringa ki te nuinga atu o te akomanga. 

Te Haka a Tānerore

Ako ā-Kākā

• Ka ako ā-kākā ngā ākonga i te karakia Te Haka a Tānerore.

Te Haka a Tānerore

Nā Nuki Tākao

"Nā Urutengangana

Ko Tamanuiterā

Nā Tamanuiterā

Ko Tānerore

E tū i te tū a Tānerore

E haka i te haka a Tānerore

Kia ihi

Kia wehi

Kia wana e!"

Ngā mea e hiahiatia ana

• He peita kiriaku – ko ētahi momo whero/kōwhai, ko ētahi momo kahurangi/kākāriki, me te mā
• He paraihe peita he porotaka te pane huruhuru
• He pepa toi mā, he A3 te rahi
• He penerākau
• He rūri
• He rapa
• He papa whakaranu peita (ka pai noa iho te taupoki kirihou aihikirīmi)

Me kī atu anō, kāore a Monet i whakamahi i te pango. Ko tāna kē hei tohu i te pōuri, ko te waiporoporo, ko ngā kikorangi uriuri, ko te whakanoho tahi rānei i ētahi tae tauaro hei whakaatu i te ātārangi, i te wāhi pōuri rānei.

• I mua i te tahuri ki te peita, ka whakaranua e ngā ākonga ā rātou tae – kia maha ngā tae, kia paku rerekē hoki tētahi i tētahi.
• Ka tuhia e te ākonga he tūāpae ki waenganui o tana pepa, ki te rūri me te penerākau. Ka tāpiria atu te rā, tētahi atu puna aho rānei. E pai noa ana tana tirotiro i ngā whakaahua ā-kāmera, ā-peita o te uranga o te rā hei ārahi i a ia.
• Ka peita tonu te ākonga i tāna whakaahua, me te whakamahi anō i te “dab” hei hoatu i te peita ki te pepa, tae atu ki ngā tae pai hei whakaatu i te mārama me te marumaru. 

Te Whakaaro Nui, te Manako Nui ki te Toi  

Ka whakaatu ia ākonga i tāna mahi toi, ka whakaputa whakaaro hoki ki ngā mahi toi a ana hoa. 

Kupu whakamārama

• Me whakarite pea he haere ki te hopu whakaahua hei āwhina i ngā ākonga i roto i tā rātou mahi peita. 
• Whakatenatenahia ngā ākonga kia whakapapa haere i ngā tae, tētahi i runga ake i tētahi, ā, kia kapi hoki te katoa o te pepa i te peita. 

I te rā i herea nei, ka herena e au ki te tenga o tōku korokoro

E āhua mea ana te whakataukī nei, kia whiti te rā, titia ki te whatumanawa, kia kore ai e wareware. E mea ana me maumahara te tangata ki ngā mea ātaahua, ki ngā wā o te pai. Ā, ina tau mai te raruraru, te pōkaikaha, te pōuri, tētahi atu āhuatanga kino, ko tō mauamahara ki taua mea pai hei hiki i tō wairua. E mea ana anō hoki he mea nui kia āta whakanuia te pai.   

He Rangitaki Whakamihi

• Whakaritea he rangitaki mā te akomanga, e whakairia ai e ia ākonga i ia rā he kōrero mō tētahi mea pai i tau ki a ia e tika ana kia whakamihia e ia, ā, he aha te take e tika ana kia whakamihia.
• Ka hopukina rānei he kiriata poto i ia rā (kia 15–20 hēkena te roa) hei whakaata i ēnei whakaaro. Kia eke te wiki, te marama rānei, ka tuituia, ka whakapaipaitia ngā kiriata nei, ka whakaputaina hei pakipūmeka poto. Tērā pea ka tāpiria atu he kupu, he puoro, he whakaahua tū, he aha atu hei whakanikoniko

Wāhanga 1 – Ngā Kākahu Kapa Haka

• Ka whakawhiti kōrero te akomanga ki te whakautu i te pātai he aha i noho ai ko ngā kākahu tētahi āhuatanga nui o ngā mahi kapa haka. 
• Mātakihia ētahi kiriata o Te Matatini, ngā whakataetae ā-motu rānei mō ngā kura tuarua, a Mana Kuratahi rānei, ka āta tirotiro i ngā kākahu.
• Whakaemia he kohinga kākahu kapa haka hei whakaatu i roto i te akomanga (kākahu tāne, kākahu wahine – nō te ao tawhito, nō te ao hou anō). Me kohinga whakaahua noa iho rānei o ēnei hanga.
• Whakaaturia atu ētahi tauira o te kākahu kapa haka. Āta tirohia ngā papanga i whakamahia, he pēhea te āhua me te hanga.  
• Whakaritea he kaikōrero, māna e kōrero te huarahi ka whāia hei whakarite, hei waihanga kākahu mō te kapa haka.
• Tonoa ngā ākonga kia whakapuaki mai i tā rātou kua mōhio kē mō te wāhi ki ngā kākahu kapa haka, me ngā take e whakaaetia whānuitia ana he mea nui ngā kākahu i roto i ngā mahi kapa haka. Tukua he pātai hei matapaki ā-rōpū mā rātou. Mō muri whakahokia ai ngā kōrero ka ara ake i ngā rōpū ki te akomanga noho tōpū:
  • He pēhea te āhua o ngā kākahu kapa haka o ngā rā o mua? 
  • He pēhea te āhua o te waihanga? He mea waihanga ki te aha?
  • He pēhea ngā kākahu o ēnei rā?
  • Ka pēhea ōu whakaaro ki a koe anō ina kuhu koe i ngā kākahu kapa haka? He aha ngā kare ā-roto ka toko ake?
  • He aha i noho ai ko ngā kākahu tētahi āhuatanga nui o ngā mahi kapa haka?
  • He aha te pūtakenga mai o ngā ture, o ngā tikanga mō te wāhi ki ngā kākahu kapa haka? 
  • He aha ētahi o aua ture/tikanga?
  • He aha ētahi o ngā ture/tikanga o tōu nā kapa haka mō te wāhi ki ngā kākahu?
  • He aha tā ngā kākahu kapahaka hei whakaū i te tuakiri, hei whakaatu ko wai mā koutou, nō hea koutou?
• Ko te tikanga, hei te mutunga o ēnei whiriwhiringa, kua āta whakaaro ngā ākonga ki ētahi kākahu kapa haka mō rātou, kua tīmata hoki pea ki te tuhi hoahoa māmā mō ētahi kākahu kapa haka.
• He tauira, he whakaahua ā-kāmera rānei o ētahi kākahu kapa haka hei whakaatu ki te akomanga
• Ētahi momo tēpa: he cellotape, he duct tape, he packing tape
• He pūtēpara, he tēpara anō kei roto
• He pū kāpia, he kariri kāpia hei kuhu atu
• He kāpia PVA
• He korakora, he kōritorito, he pātene, he aha atu
• He kohinga taonga hangarua, pēnei i te moheni, i te nūpepa, i te kirihou, i te pēke kirihou, i te papanga, i te kākahu tawhito.
• He kohinga mea nō te taiao, pēnei i te anga moana, i te hurumanu, i te harakeke, i te peka rākau iti, i te rau
• He peita, he paraihe, he ngira, he wūru, he miro

Wāhanga 2 – He Whakataetae Kapa Haka

Ngā mea e hiahiatia ana 

Te Whakataetae

• Whakamāramatia atu tēnei horopaki ki tō akomanga:

Kua ngaro ngā kākahu kapa haka o te kura. E rua rā noa iho kei te toe, ka tū te kōnohete. Ko tā koutou mahi, he āta whakarite, he hoahoa, he waihanga kākahu hou mō te kōnohete. Ko ngā rawa hei waihanga i ngā kākahu nei, ko ngā mea hangarua kua kohia, me ngā mea ka kitea i te taiao (arā, he pepa, he nūpepa, he papanga, he kirihou, he anga, he hurumanu, he harakeke, he aha atu). E rua ngā kākahu kia waihangatia – tētahi mō ngā tama, tētahi mō ngā kōtiro. Mō ngā kōtiro, me waihanga he pari, he piupiu/maro, he tīpare. Mō ngā tama, me waihanga he piupiu/rāpaki/maro, he hīeke, he tīpare.

• Me kākahu e tika ana mō ēnei rā, otirā, me mātua noho mai anō ki te kākahu ētahi tauira/waitohu/tae Māori tūturu.
  • Ka whakarōpūtia ngā ākonga – tokowhā ki ia rōpū. Ka whakaratohia ki ngā rauemi me ngā rawa e pai ai tā rātou whakarite, tā rātou hoahoa i tētahi kākahu kapa haka mō ēnei rā. Mā ētahi rōpū ngā kākahu mō ngā tama, mā ētahi ngā kākahu mō ngā kōtiro.
  • Kia oti te taha hoahoa me te tautohu i ngā rawa ka whakamahia, ka tahuri ngā ākonga ki te waihanga i te kākahu. Me āta tohu pea te roa mō te waihanga – ā, tērā pea me whakarite wā ako anō kia tutuki ai. 

Wāhanga 3 – Te Whakaaturanga

• Ka kawea e ngā ākonga tā rātou kua mahi mai ki te atamira whakaatu kākahu hou.
• Mā nga ākonga anō e arotake ō rātou kākahu, me te titiro ki ngā mahi whakamahere, te taha hoahoa, me te waihanga: 
  • He aha ngā whakaaro i whaihua? 
  • He aha ngā mea me whakapai ake? 
  • He aha ngā mea ka whakarerekētia ki te kawea ake anō te mahi?    
  • Ko te mea i oti mai, i rite ki tērā i tuhia ki te mahere? 
  • He aha ngā mea i whakarerekētia mai i te mahere/hoahoa i a koutou i tahuri ki te waihanga, kia tika ai te kākahu?
• Kohia nga hoahoa me ngā arotakenga a ngā rōpū, e pai ai tō whiriwhiri, tō ine i tō rātou mārama ki te tukanga hoahoa (kaua e wareware, me noho mai he tauira/waitohu Māori tūturu) me te āhei o ngā ākonga ki te whakarerekē, ki te whakapai ake i ngā hoahoa.