Te Wharekura 60

Te pahi a Polly Deluxe

Nā Ross Ahuriri White

Tutū ana te puehu, haruru ana te rori, ko te waka pāhihi tērā o Polly Deluxe. 

I ngā tau ono tekau ki muri, ko te waka kawe pāhihi i mōhiotia e te hunga kāinga, ko Polly Deluxe. Ko ia te tino waka kawe tāngata mai i Wharekahika tae noa ki Tūranga. Mai i te tau 1936, nā te kamupene Deluxe Motor Services te motokā kawe tangata i roto o Ngāti Porou. Ko te tikanga o te kupu Deluxe nei ko "whakahirahira, " ā, koinā te take i mau ai te ingoa "Polly Deluxe" hei ingoa karanga mō te kaitaraiwa mō Parekura Herewini. 

Nā, ahakoa i muri iho i riro i a NZ Railways te mana kawe pāhihi, i noho tonu ko Parekura te kaitaraiwa o te pahi, ā, ko Eru White rāua ko Jumbo Kōpua ōna kaiāwhina i ngā wā e whakangā ana, e hararē ana rānei ia. 

Tīmata ai te pahi i Wharekahika i te waru karaka i te ata, kātahi ka peka atu ki Te Araroa, ki Tikitiki, ki Ruatōria, ki Te Puia, ki Tokomaru Bay me Tolaga Bay, tae noa ki Tūranga. Ēngari, ka tae atu ana a Polly ki Tokomaru, i reira ka tūtaki ia ki te pahi i ahu mai i Tūranga. Ka whakawhiti rāua ko te kaitaraiwa o tērā pahi, ka whakahokia e ia taua pahi ki Wharekahika kia tau atu i te hāwhe pāhi i te toru karaka i te ahiahi. I a ia e haere ana ki Tokomaru, ā, ka hoki ana ki Wharekahika, tūtū haere ai te pahi i te rori mō ngā pāhihi kei reira e tatari ana. 

Ko taku mahara mō Polly Deluxe, he tangata ia ka taea te taraiwa kāpō mai i Wharekahika ki Te Araroa, nuku atu rānei. Kua roa kē, ā, kua kaumātuatia hoki e taraiwa ana i aua rori. He momo tōna meana kāore ia e tino rata ana ki te tangata ka mahue i a ia, ēngari ko ngā mea e tino kaingākau atu ana ia ka tatari mō rātau, pērā i a Te Ara White rāua ko Te Wharau Tipuna. 

Tutū ana te puehu i a ia e taraiwa ana. Haruru ana i ngā wāhi i te rori he pāhihi kei reira e tatari ana, he kai puehu te mahi a ērā, ā, tū rawa te pahi. Rokohanga, e kore ia mō te heke ki raro ki te āwhina i ngā pāhihi, ahakoa tērā he kuia, he koroua rānei, arā, ki te puru i ā rātau pēke ki roto i te pahi. Heoi anō ko tana karanga, "Anā, makaia atu ā koutou pēke ki muri nā!" E hoa, i ētahi wā ka hemo noa iho te tangata ki te kata ki te kite atu i ngā kuia, ngā koroua e hēmanawa ana ki te hiki i ā rātau pēke, ki te maka atu ki roto i te pahi. Kātahi, he mahi anō hoki mā rātau ki te piki i ngā arapiki o te pahi kia uru atu. Heke ana te werawera. Me te werowero atu a Polly Deluxe, "Kia tere, kia tere! Kei tōmuri tā tātau haere!" Ka aroha atu hoki ki aua kuia, koroua rā! 

Ko tētahi atu o ana mahi he tohatoha nūpepa i a ia e taraiwa ana, me te mau i ngā peti purei hōiho a te iwi ki te TAB. 

He tohunga anō a Polly Deluxe ki te tito waiata, ko tētahi o ana waiata ko "Pātangata". Nāna anō te rangi o "Ngā Kaihau Tū Mai Nei, " hāunga nā Wī White ngā kupu. 

Nā, ko te mahi tino pārekareka a te pahi a Polly Deluxe ki a mātau ngā tamariki o taua wā, he mau i a mātau ki ngā pikitia i Te Araroa i ngā pō Hātarei. Otirā, he mea anō tēnei i kaingākautia e ngā pakeke. He mea nui tonu ki ngā pakeke me ngā tamariki ki te whakapaipai i a rātau ki te haere ki te pikitia. Kāore hoki he pouaka whakaata o aua rā, ā, koinei tonu te tino kaupapa whakangahau o te wiki. Nā reira i noho ai ko te pahi a Polly Deluxe tonu tā mātau tino taonga. Tīmata ai te pahi i te toa i Wharekahika ka haere ki tērā moka, arā, ki te wāhi o te wāpu, kātahi ka hoki whakamuri ki te toa ka ahu atu ki Te Araroa. 

I te whare pikitia o Te Araroa, (ki ētahi ko te whare kutukutu), ka kite mātau i ngā whetū o Hollywood pērā i a Errol Flynn alias "Robin Hood," tēnā toa mō te whawhai hoari; i a Johnny Weismuller, ko "Tarzan" tonu tēnā; me ngā kaupoi hoki pērā i a William Boyd alias "Hopalong Cassidy" me tana hōiho a "Topper." 

Mutu ana te pikitia, he mahi kē tēnā ki te whakahiato haere i ngā tamariki. Ko ngā mea pakeke, ngā rangatahi, ko rātau ngā mea uaua. E pīrangi kē ana erā ki te haere ki te kanikani i Hinerupe Marae, ā, me te hianga haere hoki. Ko ētahi anō kua ngaro ki ngā rupene i te ākau mahi ai i ngā mahi whaiāipo. 

Ahakoa te pōnānā o ngā mātua, he poto noa iho te wā e tatari ana kua whakaharuru a Polly Deluxe i tana pahi. Ngā mea e tōmuri ana ka mahue. 

Ki taku mahara he maha tonu ngā taitamariki nā te pahi a Polly Deluxe i whaiāipo, ā, ko te tūru nohonga o muri o te pahi te tino wahi whaiāipō. He wāhi whakauru, he wāhi mahana, he wahi pārekareka. Uru atu ana ngā taitamariki ki roto, kua oma ki muri noho ai kia kore ngā mātua e kite i ā rātau mahi. 

Nā, ki toku nei mōhio, mō te wā e eke ana pea ki te toru tekau tau i a Polly Deluxe e taraiwa ana i tana pahi, kore rawa atu ia i tahuri, i aitua rānei. 

Ko te aroha kua ngaro aua rā i tenei ao hurihuri, arā, aua rā whakahirahira o te ao o te pahi a Polly Deluxe. Kua ngaro aua rori tutū puehu, kua noho mai ngā rori tā o nāianei; kua ngaro i te tirohanga tangata ērā kua hupeke ki te pō, kua noho ko ngā mahara tonu ki a rātau. Kei whea ngā hoa, ngā whaiāipo, ngā hianga a te hunga tamariki me ngā kitenga o aua rā? Me kī kua huri te ao, kua ūhia kē kī ngā āhuatanga hou a te tētē kura.

Te mōkai a Kui

Nā Ross Ahuriri White

"E Kui! Matike. Haere ki te hopu i tō hōiho." 

Hika, tumeke ana a Kui. I tana turamoe hoki ka whakaaro kei te moemoeā ia. Kātahi ka rongo anō ia i te reo e umere ana, "E Kui! Kia tere mai rā." 
Ko tana pāpā kēkē, ko Wī tērā. e kore e taea e ia te karo tēnā reo. 
Auē! Me tana matemoe hoki. He aha rā te taima? Ka keko atu tana whatu ki te karaka. Hāwhe pāhi i te whā karaka? He kōhuru tonu tēnei! 

I te pōuri tonu. Rokohanga ahakoa ko te wā o te raumati, i te marangai kē a waho. 

Ko tēnei kōtiro a Kui, ko ia te irāmutu a Wī rāua ko Te Ara. He tekau mā whā tōna pakeke, ā, nā te roa e noho tahi ana kua karangahia rāua ko māmā, ko pāpā. I te tau e heke mai ana ka tonoa a Kui ki te kura tuarua mō ngā Kōtiro o Tāmaki-makau-rau. I tua atu i a Kui, e rua ngā tamariki a Wī rāua ko Te Ara. Ko te tama ko Boy he tekau tau te pakeke, me Kiwi tā rāua mokopuna he ono tau te pakeke. Ko Kui tonu te hoa kūtētē kau o tana pāpā kēkē. Ko te tungāne ko Boy te kaitonotono. 

Nā, kia hoki ki te ata pōuriuri nei, ki te reo i karanga rā. E kore e taea te pēhea te pēhea. Me matike ia ka tika. Ēngari ko tana tino āwangawanga kei hianga tana hōiho. I te nuinga o te wā he hōiho marino, ēngari he wā anō ka haututū. Waimarie ia i tōna taenga atu, ahakoa i te pupuhi te hau, i te heke te marangai, ngāwari noa iho te hopu atu. 

Ono tekau ngā kau miraka a tana pāpā kēkē, ā, ko tā rāua mahi tuatahi he haere ki ngā pātiki, ki ngā hiwi ki te rapa i ngā kau ka whiu ki te wharekau. He kurī tā Kui, ko Kehu te ingoa, ā, ka tīmata ana tana auau ka whakawhāiti haere ngā kau ki te kēti. I tēnei ata, kotahi i te ngaro. 
Ka karanga atu a Wī, "E Kui haere koe ki te rapa. Māku e whiu ēnei." 

Kātahi ka piki haere a Kui ki ngā hiwi, ki roto i ngā mānuka titiro ai, me te auau a tana kurī. E hia rā te roa ka rongo a Kui e ngunguru ana tētahi kau. Huri atu ana i te kokonga e takoto ana taua kau, kua whānau. Mīharo katoa a Kui ki te kite atu i te punua kāwhe. Kotahi tonu te titiro kua aroha atu. Tere tonu tana heke ki te āta whakarite kei te pai rāua. Tau ana ōna māharahara, tere tonu tana hoki ki te whāki atu ki tana pāpā. 

Tae atu ana ki te wharekau kua tīmata kē ngā mahi miraka i ngā kau. "Pāpā, Pāpā." Tata tonu a Kui ka taka iho i tana hōiho. Tūngāngā ana ia i a ia e oma atu ana.  

"He aha te mate e hine? Kei hea te kau?"
"Kua whānau. Te ātaahua hoki o te punua. He mā he pango te kara, he uwha. Kei te pīrangi au hei mōkai māku." 

Ka kī atu tana pāpā keke, "Taihoa ake! He mahi tā tāua. He miraka i ngā kau nei i te tuatahi. Kia mutu tēnā ka kōrero ai tāua." 

I te kaha hiamo o Kui, rere ana te wā, ā, kāore noa i roa kua oti katoa ā rātau mahi. Kua oti te miraka ngā kau, te huri te kirīmi, te mau i ngā kēna ki te rori hei tiki mai mā te taraka, ā, kua oti hoki i a Boy te horoi i te wharekau. 

I te mea kua tata ki te haora hei haere māna ki te kura ka whāwhai atu ia kia whakautua mai tana tono. Ka īnoi atu anō ia, "E pā! Aroha mai rā ki taku tono kia noho te punua kau rā hei mōkai māku?" 
Kāhore i tino roa rawa te noho whakaaro a tana pāpā ka tūngou atu. "Āe rā kōtiro. Māu tēnā kāwhe. Ēngari me mōhio mai koe kia pai tō tiaki, tō manaaki i a ia." 

Tarapekepeke ana a Kui i tana rekareka. 
"Kia ora, ko koe te tino pāpā o te ao! Kauaka e māharahara. Ka noho tonu ko ia taku tino kaingākau. Kua oti kē e au te whakarite tana ingoa ko Daisy. Taku tino putiputi." 
Tere tonu te omanga o Kui ki te kāinga ki te kōrero atu ki tana māmā kēkē me tana tuahine a Kiwi. Kua mōhio kē hoki tana tungāne a Boy i te wharekau. 

Hoki mai ana a Kui i te kura i te ahiahi, rere tika ana ia ki te kite i tana mōkai i a Daisy. Nāna i whakatikatika tētahi wāhi pēnei i te kōhanga, i pātata atu i te wharekau, mō tana kāwhe, ā, ko ia tonu i te whāngai mā te pounamu miraka. Ka oti ana te miraka i ngā kau i te ahiahi kua haere ia ki te porohianga me tana mōkai. Ko ētahi o ā rāua tino tākaro he tarapeke taura, he takahurihuri. Herea ai e Kui tētahi moka o te taura ki tētahi pou ka whakatenatena i a Daisy kia peke. Ka ea ana i tana mōkai tēnā kua hoatuhia e Kui he huka, he kāreti rānei hei utu. I ētahi wā kua takoto a Kui ka takahurihuri mai i tana puku ki tana tuarā ka mahi kia whai a Daisy i a ia. Rekareka ana a Kui i ngā mahi a tana mōkai. Ahakoa i āhua porohae tana tungāne me tana tuahine i te tuatahi, i tautoko tonu rāua i ngā mahi tiaki i a Daisy. 

Nā, i te huringa o te tau kua tae ki te wā hei haerenga mō Kui ki te kura i Tāmaki-makau-rau. He mate kē tēnā. Kua pouri katoa ia ki tana mōkai. Otirā, nā te mea i kī atu tana tungāne mā rāua ko Kiwi e tiaki a Daisy i a ia e ngaro atu ana, ā, i te mea hoki he poto noa iho te wā ki ngā hararē, ka tau ana mahara. 

I te wā hei haerenga māna ki te hopu i te pahi hei mau i a ia ki Ōpotiki, ā, ka ahu atu ki Tāmaki-makau-rau, ka huri a Kui ki te poroporoaki i tana whānau. Taro kau iho kua haere ia ki te awhiawhi me te kihikihi i tana mōkai ahakoa kua tata te kāwhe ki te ono marama i nāianei te pakeke. Heke ana ngā roimata o Kui. Ka roa haere te wā ka kī atu tana pāpā kēkē, "Haere mai, e hine, kei mahue koe i te pahi. " Aroha ana tana wehenga i tana mōkai i a Daisy. 

Heoi anō, tae rawa ki te marama o te Aranga, arā, ki Āperira, kua hoki a Kui ki te kāinga. He wā hararē hoki. Tae atu ana ia, e whakahaerehia ana tētahi hākari he rā huritau mō tētahi o ngā whanaunga. Kikī ana te tēpu i ngā momo kai ātaahua katoa. He mīti, he pīkaokao, he kaimoana me ngā hua whenua, hua rākau, tae atu ki ngā purini me ngā waireka. Mīharo katoa a Kui ki te nui me te rawe o ngā kai. 

Ngata ana tana hiahia kua huri a Kui ki tana tungāne ki a Boy ka pātai atu, "Kei hea taku mōkai a Daisy?" 
Tuohu ana te māhunga o tēnā ka noho puku. Ka pātai atu a Kui ki a Kiwi, "Kei hea a Daisy?" Kāore tērā i whakahoki. Ohorere katoa a Kui. 
Nā, kua kite atu tana pāpā a Wī i te pōuri o te āhua o tana tamaiti. Mōhio tonu atu ia te take. Taumaha ana te koroua rā. 

"E Kui! Me haere taua ki te hāereere. Haere taua ki te awa noho ai." 

Tae ana rāua ka huri atu te koroua ka awhi i a Kui. "E hine. I wareware i ahau ko tēhea o ngā kāwhe rā tō mōkai. Maumahara ana koe e rua ake ngā kāwhe he pērā anō te kara. He pango he mā? I roto i taku kuare i patua kē e au ko tō mōkai hei kai, ā, koinā tētahi o ngā mīti i te tēpu." 

Heke ana ngā roimata, tangi hotu ana a Kui ki tana mōkai. Ka roa te wā, i a rāua e noho ana, e kōrero ana, ka kī atu a Kui, "Kāti tonu ehara au i te tangata kai mīti, nē Pāpā? Mēnā kāre ake kei te ruaki haere kē au ināianei!"  

I tērā ka mōhio te pāpā kua tau te ngākau o tana irāmutu. Menemene ana tana kanohi, ka awhi atu. 

Te ope taua me te tekoteko

Nā Ross Ahuriri White

"Kia hīkoi tātau – Tīmata! 
Mauī! Matau! 
Mauī! Matau 
Mauī! Matau!" 

Rongohia ana ngā hāparangi a te kaihautū o te ope taua i ngā rori o Wharekahika. Rewa ana ki te rangi, puta noa ki ngā whāruarua o te rohe. 

Nō te wā o te pakanga tuarua i waenganui i ngā tau 1939 ki 1945, i whakarōpūhia ai ngā ope taua nei. Nā te Kāwanatanga te kaupapa, ā, i whakatūria e ia ki te motu puta noa. Ko te tikanga mā ēnei momo ope e tiaki te wā kāinga i ngā rā e ngaro atu ana ngā hōia ki rāwāhi, me te karanga hoki i a rātou ko te Homeguard. Nā Tā Apirana Ngata te karanga nui ki te Kāwanatanga o te wā kia tukuna ngā iwi Māori kia haere ki te whawhai. Ka whakaaetia, ka uru atu ērā o ngā iwi i tae - ko Ngapuhi nui tonu o te Tai Tokerau tētahi, ko Mātaatua waka anō tētahi, ko wai atu, ko wai atu. Me mātou hoki o ngā kāinga whāruarua o Ngāti Porou. 

Ka haere ngā tama toa a ngā iwi Māori, ka noho mai ngā mātua me ērā o ngā pāpā kua kaumātua rawa mō ngā āhuatanga ki te hoia, hei tiaki i te hunga kāinga. Nā reira, ahakoa he ope taua te Homeguard i raro i te maru o te Tari o Tūmatauenga, ko ō rātau kākahu ehara i te kākahu hōia, kāore hoki ā rātau pū. Mau ai rātau i ō rātau ake kākahu, ā, ko ngā pū he kakau puruma noa iho, he rākau noa iho rānei. He pai kē atu ngā rawa o te ope kaumātua o te pouaka whakaata a "Dad's Army''  inā rā i whiwhi kākahu hōia rātou me ngā pū tōtika tonu hoki! 

Heoi anō e hīkoi ana te ope taua nei i roto i ō rātau tarau tāngari, ō rātau hingareti pango me ērā momo kākahu. Ko ngā hū he purūtia, he kamaputu. Te kanukanu noa iho o ngā āhua, e hoa, hemo ana te tangata i te kata i te kite atu i te ope rā e hīkoi haere ana i te rori. Me te whakaaro anō hoki, ko wai ka mataku i te hunga mau hingareti pango nei me ā rātou pū he kakau puruma noa iho? Kore rawa atu te hoariri e ohorere, e rere patiko i a rātau. Nā reira, ko te tino mahi a te ope taua nei he hīkoi haere i ngā rori me ngā onepoto, he whakaharatau, he whakapakari i a rātau ki te pana i te hoariri a te wā mehemea e ū mai ki Wharekahika! 

Noho ai te Homeguard i te marae i Hinemaurea. I te tīmatanga ka tono ngā rangatira o taua ope mā te pāpā o Boy, mā Wī, rātau e whāngai ki te miraka me te| kirīmi, ā, mā te Kāwanatanga e utu. I tua atu i tēnā he tīni mīti kau hei tiu te kai, nā te Kāwanatanga tonu i hōmai. Ko ngā kīnaki he parareka, he kūmara, he parāoa koroua, he parāoa parai. Engari hoki atu, hoki mai ko aua tīni mīti tonu. Nāwai rā, kua ngunguru noa iho te hunga i te kaha hōhā ki ērā momo kai. Koirā hoki ngā mea ngāwari ki ngā kuki, ki ngā ringawera mō te tao. 

E whā tau pea te pakeke o te tamaiti nei a Boy, ā, kāore noa ia kia kite, kia mōhio he aha te mea nei a te tekoteko. I pēnei ai nā te mea kāore tana māmā, a Te Ara, e tino rata ana ki te marae, ā, kāore e mauria ana tana tamaiti ki reira. 

Ia ata ka whakatika a Wī i tana kōneke ki te mau i ngā kēna miraka me ngā kirīmi ki te marae. Engari, i tētahi ata i a ia e haere atu ana, ka rongo ia i tana tamaiti e auē ana, "Pāpā, Pāpā, Pāpā!" 
Huri atu ana ia ko Boy tērā e whai ana i te kōneke, e hāmama ana te waha, me te rere o te hūpē. Mōhio tonu a Wī he aroha nō tana tama ki a ia, ā, he takariri nōna e whakarērea nei ia e tana matua ki te kāinga. Ko te āhuatanga rā a te tamariki. 

Tere tonu te tō a te koroua i ngā reina o te hōiho kia tū. Ka hīkina tana tama ki te kōneke. 

"Haere mai, kāti te tangi. Anei māu e arataki tā tāua hōiho." 
I konā ka tau ngā mahara o Boy tae rawa rāua ki te marae. 

I te taenga atu, e tūtū haere ana ngā mema o te ope taua, e rārangi ana, kua tīmata hoki te tohatoha parakuihi. 

Ka pātata atu rāua kātahi te tamaiti rā ka titiro atu ki te wharenui. I tana kitenga i te tekoteko i runga rawa o te maihi o te tuanui o te wharenui tumeke ana ia, tino ohorere ana. He ngārara, he taniwha, he kēhua tonu pea te āhua o taua mea ki a ia. Ka auē, ka tangi ia. Ka rere, ka heke te roimata me te hūpē. Ka awhi atu, ka whakapatipati atu tana pāpā, engari kore rawa tana tama i aro. Ka auē kē. 

Pakaru ana te ope taua ki te kata. Ka titiro atu ki te tamati e auē ana, e tangi ana ko te tekoteko te take. Ka whakahuatia e tētahi ō rātau, "Kāti, he pai kē atu pea te tekoteko i te pū hei whakakore i te hoariri mehemea ka tau mai ki Wharekahika. He pēnā hoki te nui mataku o tēnei!" 

He aha noa, ka haere atu tētahi o te ope taua, ko Teteko te ingoa, ki te whakatau i te tamaiti. Ka roa ia e kōrero ana, e whakapatipati atu ana, ka āhua tau ngā mahara o Boy. Ka whakamārama atu a Teteko, "E tama, he rākau noa iho tērā. Ko tōna rite he tangata tonu, ā, i tapaina ahau hei ingoa mōna. He tohu nā ō tāua tīpuna i tārai mō te maihi o ō rātau whare nui me te ihu o ō rātau waka. " Engari he paku te reo a te tamaiti i puta, "He ngārara tonu!" 

Ka whakahoki atu a Teteko, "Āe rā! Tērā pea he mea tārai tonu nā ngā koroua te tekoteko hei whakamataku hoariri!" I tērā ka tau te ngākau o Boy ka menemene, ka hoatuhia e Teteko tana pereti kai. Timo atu, reka atu, kātahi te kai hukehuke a te tamaiti. Warea atu ana te tekoteko, ko te tiu tīni mīti kau te take! 

Mīharo ana te mātaki a te Homeguard i te tamaiti rā e kai ana. Ka karanga ake tētahi, "Hika mā! Anei noa tātau e ngunguru nei, e whakahē nei i te tīni mīti." 

Ka kī atu a Teteko, "Āe mārika, he tino taonga tonu ia nā te Kāwanatanga. Rokohanga ka raru te tekoteko rā e te tamaiti nei!" 

Pararē ana te hunga ki te kata me te pakipaki ringaringa, i ngā hūhā tonu. 

Mōkai tuna

Nā Ross Ahuriri White

"Ētahi tamariki moumou kai ēnei. Kitea kei te matekai ngā iwi o ngā whenua o Inia me ērā momo whenua e muia nei e te tangata. Paipai noa iho ki a Boy rāua ko Kiwi te moumou i ā rāua kai!" 

Ko taku māmā tērā ko Te Ara, pēnei tonu i te rekoata kua pakaru nei. Hoki atu, hoki mai. Hoki atu, hoki mai! Ko taua take tonu.  

He mea nui ki a ia te kai i te mea ko te whānau tonu ki te whakatipu i ā mātau kai i Wharekahika, arā, ngā momo hua whenua pērā i te kūmara, te parareka, te kāpiti, te pī, te kāreti, te paukena, te merengi me ērā atu, tae ana ki ngā hua rākau. He kararehe anō ā mātau pērā i te kau, te poaka me te hipi hei patu hei kai. I tua atu he kau miraka ā mātau, i whiwhi miraka, whiwhi kirīmi ai mātau, me ngā pīkaokao hei kai, hei whakawhānau hēki hoki. 

"Waimarie ana ngā kurī i ngā toenga kai a ngā tamariki nei". Ko Māmā anō tērā. 
Ēngari kua waia noa māua ki ēnei ngunguru. Ko te hapa tonu tana tino wā amuamu i te mea he paku noa te parakuihi i ngā ata kua oma māua ko Kiwi ki te kura me ā māua tina. Ko te hapa te tino wā kai a te whānau. 

Nā, i tētahi pō i a māua ko Kiwi e kai ana ka puta atu a māmā ki waho ki te haere ki tērā o ō mātau whare, ko te whare moe. E rua hoki ō mātau whare. Ko te kāuta te wāhi tao kai, wāhi kai hoki. I a ia e ngaro atu ana, kī ana ō māua puku ka oma māua ki te pere i ā māua toenga kai ki roto i te awa o Nukutaharua kia kore ai māua e rīria anō. 

Hika! Pōrutu mai ana te wai i te taunga o te kai ki roto i te wai. Tumeke ana māua ko Kiwi. Tau ana ō māua mahara ka āta titiro atu māua ki te wai. Auē! He mea ngārara, mea pango, he mea kaitā e korikori ana i reira, e kai ana i ngā toenga kai. 

Kā roa māua e titiro atu ana ka kī mai taku tuahine ki a au, "Boy, ki taku whakaaro he tuna te mea rā!" Ka āta titiro atu anō au. Āe! He tika tāna. Engari kātahi anō māua ka kite i te tuna he pērā rawa te mōmona. Ka roa atu tā māua titiro ka kite atu māua e toru kē ngā tuna nei. Ko te mea tuatahi i kite māua, koirā te mea tino kaitā, ko te mea tuarua he āhua paku iho, ā, ko te mea tuatoru te mea paku o rātau. 

Ka mea atu au ki a Kiwi, "Tuahine, me tapa e tāua he ingoa mō ā tāua tuna. Māhau te mea tuatahi." Ka roa a Kiwi e whakaaro ana ka kī ake ia, "Boy, me tapa e tāua hei ingoa mō te awa mō Nukutaharua. Me tapa te mea paku rā ko Rua." 

Mīharo ana au i te whakaaro rangatira o taku tuahine i te mea e ono tau noa iho tana pakeke. "Tino pai, tuahine. Kāti ka whakaingoatia e au ko Nuku te mea tino kaitā, ka waiho ko Taha hei ingoa mō te mea tuatoru." 
Rekareka katoa taku tuahine. Ka kī atu au ki a ia, "Kiwi, kaua tāua e whāki ki tētahi atu tangata, kei pīhukatia e ngā pakeke ā tāua mōkai hei kai." 
"Tūturu tungāne, e kore au e whāki." 

Nā, mai tērā wā, ka rongo ana ā māua mōkai i a māua e pātōtō ana i ā māua pereti, e pere ana i ngā toenga kai ki roto ki te awa, kua puta mai rātau, kua kōiriiri, kua tūpou ki te whai i ngā kai. He mea rekareka ki a māua te mātakitaki i ā māua mōkai e kai ana, e korikori ana. 

E toru rā pea i pahemo kātahi anō a māmā ka kī mai ki a māua, "Kei te pau katoa i a kōrua ā kōrua kai. Koinā te hāngai. Ka mīharo atu rā!" 
Whakahoki mihi paku atu ana māua, me te whakaaro tonu: engari rā, e Mā, mēnā e mōhio ana koe! 

E hia wiki nei māua e whāngai ana i ā māua mōkai ka kī mai a Kiwi ki a au, "Tungāne, kua mōmona rawa ā tāua mōkai. Me mutu pea tā tāua whāngai i a rātau mō tētahi wā poto, kei hemo noa nō te kai te take." 

Ka whakaae atu au. Koirā tonu te āhua o taku tuahine, ahakoa he tamariki noa iho he pakeke ngā whakaaro. He Paraire te rangi i whakatauhia e māua tēnei take, ā, i te Rāhoroi tonu o muri iho e whakahaeretia ana e ngā pakeke tētahi hākari i te kāinga. Ao ana te rā ka putaputa katoa mai ngā whanaunga me ngā hoa. He kai, he unuunu, he waiata, he whakangahau te mahi. Ka haere ngā mahi whakangahau, ka heke iho ō māua pāpā kēkē ki te wāhi o te awa unuunu ai, waiata ai i raro i ngā whiro. He wera hoki nō te rangi, ā, he wāhi marumaru tērā. 

I a rātau e unu ana, i te kai tonu rātau. He tēpu hoki i mauria ki te awa. Ngā momo kai katoa i runga i te tēpu, he mīti, he pīkaokao, he ika, he kina, he pāua, he kuku, he hua whenua tae atu ana ki te hua rākau. Ko mātau ko ngā tamariki i waho, i te pātiki e porohianga ana, e whakahaere tākoro ana. 

Ka haere te wā, he aha noa rā ka titiro ake au ka kite i a Kiwi e oma mai ana ki a au, me tana pōnānā hoki. 
"Boy, Boy!" 
"He aha te mate?" 
"Ā tāua mōkai! I kite atu au i ētahi o ngā pakeke, ngā tane, e haere ana ki te pere i ā rātau pereti toenga kai ki te awa. Kei te mataku katoa au mō ā tāua mōkai, kei pōhēhē ko taua ērā ka puta ake. Ka pīhukatia." 

Nā, kua pōnānā ko au ināianei. Tere tonu tā māua oma atu ki te awa. Te taenga atu, uru tonu mai te pōuri ki a māua, arā, i tōmuri rawa tā māua omanga atu. Kua rongo hoki māua i ngā umere a ngā autaia rā. 
"Hika! Ka mau te wehi o ngā tuna nei! Inā te rahi!" 
Ko tētahi o ō māua pāpā kēkē tērā e umere ana. He tika tonu te ohorere a Kiwi. I pōhēhē ā māua mōkai ko maua ērā e pere toenga kai ana ki te awa, ka puta ake. I te kitenga o ngā pakeke ka tīkina e rātau ā rātau pīhuka ka whiua mai ā māua mōkai ki tahaki. 

Kei konā noa māua ko taku tuahine e tangi ana, e oma pōrangi haere ana ki a pāpā rāua ko māmā, engari kāore i taea te pēhea. Kua patua kē ā māua mōkai, kua tīmata kē ngā nanakia rā ki te pāwhara. 

Ka tangi atu māua ki a māmā, "Auē! Māmā, ā māua mōkai, a Rua, a Nuku me Taha. Kua noho noa hei kai mā ngā autaia rā. Me te mea nei kāore i rawaka ā rātau kai i te tēpu." 

"Tamariki mā. Ahakoa kei te aroha atu ki a kōrua, nā kōrua tonu i rapa tō kōrua mate. Mahue te whāki mai he mōkai tuna ā kōrua, ā, i te whāngaihia e kōrua ā kōrua toenga kai ki a rātau. Me noho tēnā hei tohu ki a kōrua a muri ake. Kauaka e mahi huna." 

Muri iho ka huri mai taku tuahine a Kiwi ki a au, "Mōhio koe tungāne, o ngā kai katoa i runga i te tēpu rā, kāore he tuna i reira? I whakaaro au he tohu tonu pea tērā. Engari i mataku au ki te kōrero atu ki a koe, kei heipū ka hua taku mataku." Me pēhea rā te whakautu atu? Ahakoa tana tamariki, he pakeke tonu taku tuahine, ā, he matakite pea ngā whakaaro....