Te Wharekura 77

Te ao kōhatu 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te rangahau i ngā ariā mō roto i āna tuhinga 
• te ū ki te roanga o te tuhituhi kua whakaritea 
• te whakamahi i te huhua noa o ngā āhuatanga tuhituhi kia puta ai ngā hua e pīrangitia ana 
• te rapu i ngā kōrero whakatara hei āwhina, hei whakatika i tana tuhinga, kia ngāwari ake ai te pānui 
• te whakamahi i ngā āhuatanga o te tuhituhi hei āta whakamārama atu i ētahi ariā uaua 
• te whakamahi i ngā rautaki honohono kōrero 
• te whai i ngā takinga tuhituhi e pai ake ai te whakatakoto kōrero. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Hoatu tētahi rerenga kōrero roa ki ia ākonga, he āhua uaua anō te hanga. Ko tā te ākonga he wetewete i te rerenga kōrero nei, ā, he tuhi i ngā kōrero māmā e kawe tonu ana i te tino kaupapa o taua rerenga kōrero. 
• Ka whiriwhirihia e te kaiwhakaako tētahi kaupapa hihiko hei kaupapa tuhi mā te ākonga. Me tuhi te ākonga, mō te rua meneti, he kōrero e pā ana ki taua kaupapa; ko te mea nui, ko te maha o ngā kupu ka tuhia. Ki te puta mai ngā hapa, kei te pai tonu. I te mutunga o te rua mēneti, kautehia ngā kupu. Mahia ai ia rā. 
• Kia oti tētahi tuhinga tere, ka tuhi anō te ākonga i tana kōrero engari, kia 1–2 ngā rerenga kōrero e tika ana te hanga, e honohono ana ngā whakaaro. 
• Ka rapuhia e te kaiwhakaako tētahi tuhinga. Ka whakakorengia ia rua rerenga kōrero, kātahi ka hoatu ki te ākonga. Ko tāna, he tito i ngā rerenga kōrero e ngaro ana kia tika ai te rere. 
• Kia iti iho i te 40 kupu te tuhinga a te ākonga, hei whakaputa ake i ngā take e tika ana kia riro i a ia tētahi karahipi mō te haere ki te whare wānanga. 

Aromatawai   

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• tīpako i ngā kupu, i ngā kīwaha e hāngai ana ki te kaupapa o te tuhinga 
• huhua noa o ngā momo tuhinga, o ngā hanga kōrero kia matahuhua tonu ai te āhua o te tuhituhi 
• whakaputa whakaaro kia mārama, kia poto te tuhinga 
• āta tātari i tāna ake mahi 
• tuhi kōrero, ahakoa te pūtake, kia mārama ai ki te hunga pānui ahakoa pēhea te āhua o taua hunga 
• whakapakepake i te kaipānui 
• tuhi kōrero kia rite te whakahoki a te kaipānui, ki tāna i pīrangi ai 
• āta whakaraupapa i ngā ariā o te tuhinga. 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te whakaatu i ngā mōhio tika e hāngai ana ki te pūtake o te tuhinga me te hunga pānui 
• te whakaputa i āu ake whakaaro ki ngā kaupapa uaua, kaupapa hōhonu. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• He tuhituhi whakamārama mō te hanga waka i te ao kōhatu. 
• He whakawhitiwhiti whakaaro mō ngā pai, mō ngā kino o te noho i Aotearoa i mua i te taenga mai o te Pākehā. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• whakamahi i ngā kupu, i ngā kīwaha, i ngā hanganga kōrero huhua noa 
• whakawhiti mōhio e hāngai ana ki te kaupapa o te tuhinga 
• āta whakapuaki i āna whakaaro. 

Te whakahuranga 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te whakaraupapa i ngā kōrero tautoko i te ariā matua. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka tuhi te ākongā i tētahi pūrongo poto e pā ana ki te whakahuranga o te waonui o Tāne. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• whakahāngai i te momo tuhinga ki te pūtake, ki te kaupapa me te kaipānui. 

He pororākau, He aha rānei? 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te whai, me te whakautu i ngā mōhio e pā ana ki ngā kaupapa tauhou. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka whakarongo te ākonga ki ētahi whiti e pānuitia ana e te kaiwhakaako. Kātahi ka whakautu i ngā pātai e pā ana ki te horopaki i puta ai aua kōrero. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• uru tika atu ki roto i te whānuitanga o ngā pūāhua ngahau, o ngā pūāhua ahurea hoki. 

Ka hui 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te whai i te whānuitanga o ngā kōrero me ngā mōhio ahakoa nō hea mai 
• te āhukahuka me te whakahiato i ngā tino mōhio o ngā kōrero 
• te whakahāngai i te āhua o te whakarongo ki te horopaki 
• te whai kiko o te pāhekoheko ki ētahi atu tāngata 
• te mārama atu ki te hononga o te reo ā-waha ki te reo ā-tinana 
• te tāutu i ngā waiaro me ngā uara o te kaikōrero. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Me whakarongo, me mātakitaki i tētahi whakaaturanga ā-waha. Ka tīpako mai i ngā tino kaupapa kia taea ai ngā kōrero motuhake te whakamārama atu. 
• Ahakoa he nui tonu ngā whakawai, ko tā te ākonga he whakarongo, he rapu i ngā kupu matua, i ngā kīanga matua, kia mārama tonu ai tana whai. 
• Me whakarongo ki ngā kōrero e rima pea, ā, he rerekē te kaupapa o ia kōrero. Engari kua tuhia ētahi o ngā kōrero e te tangata kotahi. Me tāutu te ākonga i aua kōrero. 
• He whakarongo ki ngā pitopito kōrero me ngā kōrero mō te huarere i puta mai i te reo irirangi, ā, kua hopukia ki te rīpene. Kei te ākonga tētahi tuhituhinga o taua kōrero, engari kua ngaro ētahi o ngā kupu. Mā te whakarongo ka taea te whakakī i ngā āputa ki ngā kupu e tika ana. Me whakarongo ki ngā uiui kua hopukia ki te pūrere hopu reo. 
• Me tāutu ngā takune o te kaiuiui, me te ngako o te kaupapa kōrero. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• tīpako i ngā tino kaupapa o ngā pānui ā-waha ahakoa nō hea mai 
• whakahiato i ngā whakaaro 
• whakahāngai i tana whakarongo ki te āhua o te kaupapa me te kōrero 
• whakamārama i te pānga i waenganui i te kōrero ā-tinana me te kōrero ā-waha 
• whai i te tino kaupapa o te reo ā-waha, ā-tinana a te kaikōrero 
• whakataurite i ngā waiaro me ngā uara o ngā kaikōrero. 

Me aha hoki? 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te tautoko, me te tohetohe i runga anō i tāna i whakapono ai. 

Kawenga  

Hei āwhina i te ākonga ki te ako: 

• Ko te mahi raupapa: Tokowaru ngā tangata kei runga i tētahi waka e totohu haere ana. Tokotoru o rātou e heke. Me whakawhitiwhiti ngā ākonga ko wai mā e heke. Ka hoatu te kaiwhakaako i ētahi whakamārama ki ngā ākonga, kia mōhiotia ai ko wai a wai. 

Aromatawai  

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• whakamahi i ngā rautaki e ū ai ngā kōrero ki te kaupapa. 

Te Kīngitanga 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te tāutu i ngā whakarerekētanga o ngā tuhinga o tērā rau tau i ngā tuhinga o tēnei rau tau 
• te whakahāngai i te āhua o te pānui ki te take i pānuitia ai te tuhinga. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka pānui te ākonga i ētahi waiata, i ētahi tuhinga rānei, o tēnei rau tau. Whakatauritea ki ētahi tuhinga, ētahi mōteatea rānei o tērā rau tau. Tirohia ngā rerekētanga o te reo me ngā kaupapa tuhi. 
• Ka pānui te ākonga i tētahi tuhinga whakaari, i tētahi kōrero tangata, i tētahi kōrero paki rānei. Whiriwhirihia ko tētahi o ngā tāngata o roto, atu i te tino tangata o te kōrero, hei kaupapa tuhi mā te ākonga. Māna anō e rapu kōrero mai i te pukapuka hei tautoko i tāna e tuhi nei. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• tāutu i te pūtake me te hunga pānui mā rātou tētahi tuhinga 
• whakamārama i ngā āhuatanga tūhonohono o roto i te tuhinga. 

Te whakaingoatanga 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te whakaputa mōhio, me mārama, me raupapa 
• te whakaputa kōrero āhua roa tonu e pā ana ki ētahi tino kaupapa 
• te whakahāngai i te kōrero ki te hunga whakarongo 
• te whakamahi i ngā āhuatanga whakaputa reo hei kawe i ngā kare ā-roto 
• te whakamārama i te hononga o ngā āhuatanga o te reo ā-waha ki ō te reo ā-tinana 
• te whakamārama i te pānga atu o te kaupapa, o te pūtake, o te horopaki, o te hunga whakarongo ki te reo. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka tū te ākonga ki te kōrero mō tētahi wā poto (tērā pea, mō te āhua toru meneti). Ko ngā kaupapa hei kōrerotanga mā te ākonga: ko tētahi wā i riria ai ia e ōna mātua; ko tētahi wā i tino mataku ai ia 
• ko tētahi wā i tino koa ai ia. Me whakamārama ake ngā kōrero, ngā kare ā-roto katoa o taua wā. 
• Ka riro mā tētahi rōpū ākonga te 'mana whakahaere' o te karaehe mō te hāora kotahi pea. Mā rātou anō e whiriwhiri ngā mahi e tutuki pai ai ngā whāinga a te kaiwhakaako. Kia mutu tā rātou mahi, ka arotakengia ngā uauatanga me ngā painga o taua mahi. 
• He kōrero takirua engari me noho wahangū tētahi o te tokorua. Ko tā te ākonga wahangū he āta whakarongo, ā, ka waiho mā tōna tinana ngā whakautu e whakapuaki. Mā ia rōpū e kī he aha te kaupapa kōrero. Kia rua meneti pea te roa o te kōrerorero. 
• Ko tā te ākonga he kōrero ki tētahi atu ākonga ki te kimi kōrero motuhake mōna e pātaitia atu rā. Engari kāore te mea e pātaitia ana i te mōhio kei te kimi kōrero motuhake mōna. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• whakaputa kōrero whai hua i ngā wāhi kāore ia e taunga atu ana 
• whakapuaki mōhio mō ngā kaupapa motuhake ki ngā momo tāngata katoa 
• whakamahi i ngā rautaki reo hei waka kawe i ngā kare ā-roto 
• whakahāngai i ngā kōrero ki te kaupapa, ki te pūtake, ki te hunga whakarongo 
• āta tāutu i te hononga o ngā āhuatanga reo ā-waha ki ō te reo ā-tinana 
• whakamārama i ngā pānga o te kaupapa, o te pūtake, o te hunga whakarongo ki te momo reo ka whakamahia. 

He rākau whakamarumaru 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te wetewete i ngā mōhio taipitopito i takea mai i te puna mātauranga whānui 
• te tāutu i ngā tapehatanga o te kōrero. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka whakarongo ki ngā pānuitanga kia taea ai ngā tino mōhio te rapu mai. 
• He whakarongo ki ētahi kōrero, ā, he tāutu i ngā tīwhiri reo ā-iwi. 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• whakamahi i te maha noa atu o ngā pūkenga whakarongo e mārama ai te kōrero 
• wetewete i ngā mōhio taipitopito 
• tāutu i ngā tapehatanga o te kōrero 
• wetewete i te hononga o te tūmomo reo ki te horopaki. 

He haka 

Pūkenga 

Ka mōhio te ākonga ki: 

• te āta whakapuaki whakaaro whai tikanga, whai take 
• te whakapuaki mōhio me te honohono tika anō i ngā ariā e kawea nei e aua kōrero. 

Kawenga 

Hei mahi mā te ākonga: 

• Ka tū ia ākonga ki te whakamārama i tētahi aroro hou, pakiwaitara rānei ki ōna hoa. Kātahi ka whakamārama ake i taua kōrero anō ki te hunga tamariki. Me hāngai tonu te āhua o te whakamārama ki te hunga whakarongo. 
• Ka tū ia ākonga ki te whakaputa i ōna whakaaro ki te kaupapa: 'Me whakaae te kura kia mau te ākonga i ōna kākahu i pīrangi ai.' 

Aromatawai 

Ka whakaatu te ākonga i tana tohungatanga ki te: 

• āta whakamārama i ngā whakaaro, i ngā whakautu e hāngai ana ki te kaupapa 
• āta tātari i ngā kōrero me ngā whakaaro o ētahi atu.