Ngā rauemi 

• he pepa A1 
• he mahere rerenga whenua o Te Ika-a-Māui 
• he pene rākau 
• he pene tae 
• he rākau ine (kei te whārangi 8 te mahere nei) 

Ngā mahi 

1. Me mahi ā-rōpū tokowhā ngā ākonga. 
2. Ka pānui tuatahi te pouako, ka paparua te akomanga kia kapi rā ngā whārangi tuatoru, me te tuawhā. 
3. Āta tirohia ngā kōrero kua pānuitia, ka matapaki ai kia tekau ngā pātai e pā ana ki aua kōrero. 
4. Whakawhitia ā koutou pātai ki tētahi atu rōpū, hei mahi whakataetae uiui. 
5. Huia te akomanga ki te whakakōpūtahi, ki te whakatairite hoki i ā koutou tuhituhinga. 

Te mahere rerenga whenua o Te Ika-a-Māui 

Ngā rauemi 

• he pepa tuhi 
• he mahere rerenga whenua o Te Ika-a-Māui 
• he pene 
• he rākau ine 

Ngā mahi 

1. Me mahi ā-rōpū ngā ākonga. 
2. Me toko whakaaro ngā ākonga kei te whakawhiti moana rātou, mai i te rohe o Whakatāne hāngai atu ki Te Taitokerau, ki te taunga waka o te whanga o Tākou. 
3. Tohaina ngā mahere rerenga whenua. 
4. Tuhia he kōrero e whakaata ana i ngā moutere ka whakaingoatia e koutou i tēnei whakawhitinga. 
5. Huia te akomanga ka whakaari tauira ai i ā rātou mahi. 
6. Whakairia ngā otinga tuhituhi ki tētahi mahere, ki te pakitara o te akomanga. 

Ngā rauemi 

• he pepa tuhi 
• he pene 

Ngā mahi 

1. Me mahi takiwhā ngā ākonga. 
2. Ka pānui tuatahi te pouako, ka paparua te akomanga kia kapi rā ngā whārangi tuatoru, me te tuawhā. 
3. Āta tirohia ngā kōrero kua pānuitia, ka matapaki ai kia tekau ngā pātai e pā ana ki aua kōrero. 
4. Whakawhitia ā koutou pātai ki tētahi atu rōpū, hei mahi whakataetae uiui. 
5. Huia te akomanga ki te whakakōpūtahi, ki te whakatairite hoki i ā koutou tuhituhinga. 

Ngā rauemi 

• he pepa tuhi 
• he pene 

Ngā mahi 

1. Me mahi ā-rōpū tokowhā ngā ākonga. 
2. Tuhia te taitara 'Te whakamāori rerenga kupu'. 
3. Pānui pukutia ngā whārangi tuarima, tuaono me te tuawhitu. 
4. Kimihia ngā rārangi kupu Māori hei whai ake i ngā rerenga kōrero o raro iho nei. 

Ngā rauemi 

• he pepa rahi tā pikitia 
• he pene hinu 

Ngā mahi  

1. Me mahi ā-rōpū tokowhā ngā ākonga. 
2. I roto i ngā matapaki, kōrerohia ngā painga o te noho tuawhenua. (Tuhia katoatia ki te papa tuhituhi.) 

• He aha ētahi momo ngangahau a te hunga tamariki e noho kāinga ana i te tuawhenua? 
• He aha ētahi momo kai e whiwhi ana te iwi o te tuawhenua, e kore e kitea i ngā tāone? 

3. Tāia he pikitia mō ēnei tūmomo tākaro. Tīpakohia kia toru, ka tuhi ai i tētahi rerenga kōrero ki te taha. Kua tuhia atu ngā wāhi tākaro. 

• Te tuku manu aute. 
• Te whakawhiti awa mā runga mōkihi harakeke. 
• Te whakaeke panuku. 
• Te tārere aka rātā. 
• Te whakapekepeke waka hoe. 

4. Mē pēnei te tīmata i ngā rerenga kōrero:  

• Kei runga mātou i te pae maunga o Ohāne. 
• Koia nei te awa o Ōhinemataroa. 
• He hiwi tata mai ki tō mātou kāinga i Ruātoki. 
• Kei roto mātou i ngā ngāherehere o te Urewera. 
• He wāhi rongonui ngā wai kaukau o te Waikaremoana (hei tauira: he hiwi kei te tonga. Ka mutu te kura ka tere atu te nuinga o mātou ki reira whakaeke panuku ai). 

Ngā rauemi 

• he pepa tuhituhi 
• he pene 
• he rākau ine 

Ngā mahi 

1. Me mahi ā-rōpū tokowhā ngā ākonga. 
2. Kia mōhio mai ngā ākonga hei ngā kōrero a te rangatira nei, a Taiturakina Black, ko te āhua nei he pōhara te iwi kāinga o aua wā. Otirā, he whakatipuranga tino hirahira ki te noho pāinaina ahi ia pō, ki te whakarongo ki ngā pūrākau a ō rātou koroua. 
3. Tuhia he whakaari mai i te whārangi tekau ki te whārangi tekau mā whā. 
4. Āta tirohia ngā rerenga kōrero, ka tuhi anō hei kōrero whakaputa ā-waha. 
5. Meinga ko tētahi o koutou hei kaikōrero, ko te tokotoru ngā kaipātū. 
6. Kia oti katoa ngā rōpū, ka whakarite ai he wāhanga hei whakaaturanga. 
7. Kia mutu, huia te akomanga ki te whakawhiti whakaaro, ki te tātari i ngā whakaari a tēnā rōpū, a tēnā rōpū. 
8. Tukuna tēnei pātai ki te akomanga, ki ō koutou nā whakaaro he pōhara te tangata, mēnā he aha? 

Ngā rauemi 

• he pukapuka tuhituhi 
• he pene  

Ngā mahi 

1. Me mahi takitahi ngā ākonga. 
2. Tuhia te taitara 'Ngā kupu tikanga ōrite'. 
3. Ka pānui tuatahi te pouako i ngā whārangi tekau mā tahi ki te tekau mā rima, ka paparuatia e te akomanga. 
4. Kei raro iho nei ētahi rerenga kōrero. Whakawhitia atu ngā kupu kōrero o te pae rārangi hei tūrua mō ngā kupu pū mātotoru. 

• kore tarau  
• whai rawa  
• panipani  
• urunga mataku  
• nekeneke  
• pouaru 

2. "... i noho hoa rangatira kore taku matua a John Henry Black ..."  

3. "... kua tau whakapiripiri katoa mātou ..."  

3. "... me tū tautoko tonu he pakeke ..."  

4. "... ahakoa he nui mātou, ngā tamariki kore mātua ..."  

5. "... hei whakawehiwehi ..."  

6. "... kaua e haere tahanga, ki te kaukau ..."  

Ngā whakaakoranga tōmua 

1. Whakamāramatia ngā momo haepapa a ngā kaitiaki awa me te whenua. 

Ngā rauemi 

• he pepa tā pikitia 
• he pepa tuhituhi 
• he pene rākau 
• he pene hinu 

Ngā mahi 

1. Kei te māharahara te iwi ki ngā wāhi hōhonu o te awa kaukau o tō tātou rohe. I roto i ngā matapaki a te akomanga, whakaarohia ēnei momo pātai (tuhia ngā whakatau ki te papa tuhituhi): 

• Me whakamōhio atu ki te Kaunihera ā-rohe, ki a wai rānei? 

• Me karanga pea he hui ā-iwi hei rāhui i te awa? 

• Me whakamōhio atu pea ki ngā kaituhi nūpepa? 

• Me tuhi reta atu pea ki te Kaunihera Haumaru Kaukau? 

• Me tono atu pea, kia haramai te māngai a te Kāwanatanga mō tō tātou rohe? 

• Me whakamōhio atu pea ki ngā kura kia tukuna he pānui whakatūpato ki ngā mātua? 

2. Me mahi ā-rōpū tokoono ngā ākonga. 

3. Tīpakohia tētahi o ngā kaupapa kua whakatakotoria i runga ake nei. 

4. Āta whakaarohia te ara hei whāinga mā tō rōpū, ka hanga ai i ā koutou kōrero. 

5. Waihangatia he reta, he pānui, he pūrongo rānei. Ka āhei koutou ki te tā hoahoa hei whakaataahua. Kia mahara. Me whakaatu tonu mai te take e whāia ana e koutou i roto i tēnei kaupapa. 

Ngā rauemi: 

• he pepa tā pikitia 
• he pepa tuhituhi  
• he pepa tuhi reta 
• he pene rākau 
• he pene hinu 

Ngā mahi 

1. Me mahi takitahi ngā ākonga. 
2. Pānui pukutia ngā whārangi 10–11. 
3. Whakakīa ngā kupu ngaro. 
4. Mehemea e taea ana, he aha ngā tino pātai ka whiua e koe ki te tipuna, e pā ana ki ngā āhuatanga noho o mua? 
5. Tuhia kia rima ō pātai. 
6. Tuhia ētahi kōrero e whakaatu ana i te take o tō hiahia kia whakautua ō pātai. 

• "... e,_____ _____katoa." 
• "... ko te ____ _______ko te _________" 
• "... whaea ________________me ____________ōna_____________ " 
• "... i ________ _________taku _______ a_____ ___________ ____________" 
• "... e_________ aku _________e __________ te__________ ___________ ___________"