Skip to main content
Te Wharekura 56

Te Wharekura 56

PUKAPUKA

Te Wharekura 56

Nā Wiremu Kaa rāua ko Oho Kaa ngā kōrero
Nā Nina Price te uwhi

Ko te kōrero tuatahi o tēnei kohinga e pā ana ki ngā raruraru ka tūpono mai i tētahi haere whakaaro kore. Ko ērā atu kōrero e pā ana ki ngā uauatanga o te hī ika me ngā hua ka puta mai i te kaha whai i ngā mahi ako. 

Te Wharekura 56

He mihi 

Nā Oho rāua ko Wiremu Kaa anō ēnei kohikohinga hei paku āwhina i te mahi whakawhānui i te puna rauemi mō tō tātou reo. Ka nui ngā mihi ki a rāua, he mahi nui hoki, he mahi ata whiriwhiri kia noho pai ai te reo ki te hinengaro tamariki. Ka tika hoki te korero: nā te tuhi a Tāne i uirara ai ngā rangi. 

Kua whakakorea tēnei rauemi tā. Ka kitea pea te rauemi nei ki te ruma rauemi o tō kura. 

Ngā pūrākau kei roto i te puka nei: 

  • Mamaekino 
  • Ika nanakia 
  • He whakahōnore pono 
  • Ko Huriana ahau 

Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai.

Mamaekino

Nā Wiremu Kaa

"He aha kē koe i mahi pēnā ai? Moumou tā māua tukunga i a koe ki te kura. Auē te mamae e! Me aha tātou ināianei?" Kei te riri mai taku matua. Ko taku whaea, kei te tangi hotuhotu. Kei te maringi ngā roimata, kei te patupatu hoki tana manawa. 

Anei taku hara. I heipū atu ahau ki tētahi kāhui tamatāne e haere ana i runga i tētahi motokā tino pakaru nei te āhua. Nā rātou hoki ahau i pōhiri kia kuhu atu ki ō rātou taha. Nō taku pikinga ki roto, kātahi ka rere tere atu te waka rā i runga i te huarahi. Pau katoa te haere kotiti, mai i tētahi taha ki tētahi taha. Nō tō mātou taenga ki te toa ka tū. Rere ana te puehu me te umere haere o te rōpū nei. Kātahi rātou ka tomo atu ki te toa.  

I mahue mai ahau kia tū ki te tapa o te toa. Nā te pakūtanga mai o roto ka pā mai te mataku ki ahau. Tere tonu taku takoto ki raro i runga i taku whakaaro kei taotū ahau. Ko te rōpū nā rātou nei ahau i kahaki, i peke atu ki te waka me te wehe tere atu i te toa. Auahi ana te rere o tō rātou waka. I mahue mai ahau e takoto ana i runga i te oneone. 

Nā ngā pirihimana tonu ahau i uiui, i patapatai mō te wāhi o te mahi nei ki ahau, ā, nāku tonu te kōrero atu mō tāku i mōhio ai. Arā kē ērā o te rōpu nā rātou ahau i kahaki mai ki konā. Arā kē tōku mōhio ki a rātou, i mōhio rā, engari ehara i te mea he hoa tino tata.  

Nā runga o tā rātou whakapono ki ahau, i kawea ahau e ngā pirihimana ki te kāinga ki te kōrero ki aku matua. Taumaha ana taku ngākau. I pā mai hoki te mamaekino ki taku whaea me te whakamā nui ki taku whānau. Ko taku matua kei te kohukohu mai i ahau mō taku uru heahea noa atu ki roto ki tēnei mahi kino. Ko te wahine o te toa i tū i te matā kei te whakahemohemo. Kei te mataku kē ahau tērā a ia e hemo tonu atu, ā, he mate nui mō ērā ki te pērā. 

Nā te nui o taku pōuri kāore ahau i kai. Nō te mutunga o te riri a taku matua ka haere ahau ki taku rūma ki te moe.  

Otirā kāore i moe. He tino taumaha nō aku mahara i te pēhi i taku hinengaro. Kātahi ka puta mai te whakaaro tērā pea me whakamate whakamomori kē ahau i ahau anō. He nui ngā momo tikanga hei whakamate. Me tārore rānei, me peke rānei i te paripari teitei, me kai paitini kē rānei. 

I hoki aku mahara mō tētahi o aku hoa me tana mahi he kai taru kino. He pūhā hikohiko ki ētahi o te whānau. He pēnei tonu te oma haurangi noa o aku mahara. Ka tangi hoki ahau ki a au anō. Tangi kē ana mō taku uru heahea ki te taha o te rōpū nei. Ka roa te wā, ka puta mai te whakaaro me paheke atu ahau ki te kāinga o aku tīpuna. Kātahi ka puta atu ahau ki waho o te whare ka takahi atu mā raro ki te kāinga o aku tīpuna. Teretere ana taku hīkoi i te pōuri kia kore ai au e kitea e te tangata. Nō te whitinga mai o te rā ka heke atu au mā te tapa whakararo o te huarahi haere ai. 

Nō taku taenga ki te whare o aku tīpuna ka auē mai taku kuia me te hopu atu i ahau ki a ia. Ka awhi mai a ia i ahau me tana tangi hotuhotu hoki. Kīhai te kupu i puta mai i tana waha. Ko tana mahi kē he kukuti i ahau me te mirimiri mai i taku rae. Ko taku koroua kei te mapu, kei te noho puku. 

Mōhio tonu ahau kei te pōuri tana ngakau kei te mamaekino hoki. Tino roa te wā e pēnei ana mātou. Kātahi taku koroua ka tū ka kōrero. Kua tae kē mai te kōrero a ōku mātua, kua mōhio kē rāua i te hara o tā rāua mokopuna. Nō te mutunga o tana kōrero ka tahuri taku kuia ki te hora i te tēpu kai mā mātou. Ka mutu tā mātou kai ka kī mai rāua kia haere ahau ki te moe, me tā rāua mihi anō mō taku manawanui ki te haere atu ki a rāua. Kīhai i roa ka riro au i te moe, taumaha ana te hihī o taku ihi. 

Auē! he aha tērā? Kei te moemoeā kē pea ahau? Kāo. Ko te reo kē tērā o taku kuia e auē ana, e tangi ana. Ehara i te moemoeā. I tae mai te kōrero i tahuri te waka kanukanu o te rōpū i kahaki rā i ahau ā, mate katoa rātou. Tawhiti noa te wāhi i rere atu rā rātou. Nā tō rātou mataku pea i te kino i mahia rā e rātou. Ka pā mai hoki te pōuri ki ahau mō rātou me ō rātou mātua. I mōhio hoki aku tīpuna ki ngā kuia me ngā koroua o ngā tamatāne rā. 

E rua rā i muri mai kātahi anō ka tae mai ngā tūpāpaku e toru ki te marae. I whati katoa mai ngā whānau me ngā hapū ki te tangi ki tēnei parekura i pā mai ki tō mātou rohe. 

Ko taku koroua te upoko o te paepae tapu. Kei muri hoki aku mātua e takatū mai ana ki te manaaki i ngā iwi whakaeke. Te mutunga o te nehu ka puta mai te kōrero kua hoki mai te ora ki te wahine o te toa, ā, e kore e roa ka hoki a ia ki tana kāinga. 

I noho atu ahau ki aku tīpuna mō tētahi pō i mua i taku hokinga atu ki taku kāinga. He maha tonu ngā kupu i whakaputaina mai e aku tīpuna ki ahau. He tohutohu, he whakawhitiwhiti kōrero hoki te mahi nui me te mahi pono i waenganui i a mātou. Waimarie ana ahau kīhai ahau i whakamate whakamomori i ahau. Ko ngā whakatūpato katoa i ūhia mai e aku tīpuna hei tiaki tonu i ahau me ētahi atu o aku hoa maha o tōku whakatipuranga. Pōuri ana hoki ahau mō te whakamā nui i pā mai ki taku whānau. 

Nā taku matua tonu ahau i tiki mai, ā, i peka atu māua ki te whare o te wahine o te toa i mua i tō māua haerenga atu ki te kāinga. Ka uru atu māua ka whakawhetai tika tonu atu ahau ki te wahine rā mō ngā mahi kino i mahia rā ki a ia. Kei te kōrerorero māua me tā mātou tangi anō hoki. Roa tonu māua e pēnei ana, me te awhi hoki i a māua anō. Kātahi te wahine rā ka hongi mai ki ahau, me tana kī mai me whakawhetai kē mātou ki te Matua Nui i te rangi mō ngā manaaki. 

Ngā Kupu Whakamārama

A – K  

A

ahakoa   noa even so 

 

H

hanake   come 
hara   wrong-doing, crime 
hangarau   pretend 
hautete   jabber, talkative 
heipū   came upon, met up with 
hunatia   conceal, hide or secret 

 

K

kāhui   crowd of people 
kamo   eye 
kāta   horse cart 
kaumātuatanga   advancing age 
kohukohu   reprimand, tell off 
koingo   yearning 
kotiti haere   go off track 
kumenga   pull, a sudden tugging or yanking movement 
kūtete kau   to milk cows, dairying 

Mō te rauemi

Kua whakakorea tēnei rauemi tā. Ka kitea pea te rauemi nei ki te ruma rauemi o tō kura. 

Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8 
Kaupapa: Rārangi Pukapuka 
Kohinga: Te Wharekura 

Ngā rawa kei tēnei rauemi: