Skip to main content
Te Wharekura 32

Te Wharekura 32

PUKAPUKA

Te Wharekura 32

Nā Nehu Gage rātou ko Rangi Black, ko Erena Coulter, ko Hirini Mead, ko Moana Riini, ko Te Pihipihi Mau Paepae me Karen Tapiata ngā kōrero

Nā Cliff Whiting te uwhi me ngā pikitia, ā, nā Deidre Gardiner hoki ētahi

Ko te nuinga o ngā kōrero kei roto e pā ana ki ngā manu. Kei roto tētahi kōmeke poto mō Māui. He waiata, he tauparapara anō hoki kei roto i te kohinga nei. 

Te Wharekura 32

Kua whakakorea tēnei rauemi tā. Ka kitea pea te rauemi nei ki te ruma rauemi o tō kura. 

Ngā pūrākau kei roto i te puka nei: 

  • Ngā manu – te patu manu 
  • Hatupatu 
  • Te wehenga o ngā manu 
  • Te pakanga o ngā manu 
  • Te kānga waru 
  • Te kākāpō 
  • Māui 
  • Ētahi waiata 
  • Kōrerotia ngā mahi hou i whakahuatia nā tētahi Māori 
  • Te kākā me te kākāriki 

Torohia te pouaka "Mō te rauemi" ki raro nei e kitea ai ngā rauemi hāngai.

Ngā manu – te patu manu

Ngā manu ngahere: Te wāhanga tuatahi 

Ki te Māori he mauri, he tapu, he mana o ngā mea katoa. Ki ngā mea i te ngahere, i roto i ngā awa, me ngā roto, tae atu ki te moana. 

Ko ēnei kōrero e pā ana ki ngā manu o te ngahere. Ko Tānemahuta. te atua, te kaitiaki o te ngahere me ngā mea katoa o roto. Me whakarite ki a ia ki te tuatahi mō ngā mahi o roto i te ngahere. Ki te te kore he mate ka pā. Ko te whakarite he karakia. 

He karakia i mua i te haere ki te patu manu. He karakia i muri i te haere ki te patu manu. 

Ko ngā tino manu mō te kai he kererū (kūkupā, tāne), ngā momo kākā, he tūī, he kōkō, he weka, he kiwi, he pihipihi. 

I te wā ka pua ngā hua me ngā putiputi o ngā rākau, ka tau ngā manu ki te kai. Koinei te wā patu. 

Ko ngā momo hopu manu tino mahia ai he waka waituhi, he mutu (tuke, tumu), he wero mā te here, he pou hopu, he tākiri hoki. 

Ko te tākiri he rākau piupiu nei. He momo hopu pihipihi tēnei. Ka mahia he pae ki roto i ngā rākau tau ai te pihipihi, arā ko te mānuka tētahi. Ki runga i te pae ka herea he pihipihi ora. Ko ngā waewae ka herea ki te pae. I reira ka tioro, ka pakipaki kia rere ai. Mā tēnei e karanga ētahi o ngā pihipihi. Ka tau mai ērā ki te taha o te manu mau, ka paoa ki te tākiri. Koinei te kōrero, "he rite ki te pihipihi, he mōhio he raruraru ka kuhu tonu, ka kuhu tonu." 

Nā Te Pihipihi Mau Paepae

Pihipihi mā, 
E kare mā, 
Heke mai rā, 
Heke tere mai. 
Heke mai 
Kei te mau, 
Heke mai 
Ki te tuku 
I ahau e. 
Auē! 

He waka tēnei hei pupuri wai. Ka raua ki runga i ngā peka o te rākau. I te wā kai te manu kua haere ki te inu. Ka uru te māhunga ki roto i ngā taura, kua mau. He kererū, he kākā ngā manu mau ai i tēnei taonga. 

Ka raua anō tēnei ki runga i te rākau. Ka hunaia ki te rau. Ka rere mai he manu kua pōhēhē he peka rākau, kua tau. Ki te tau he manu, kua kumea te taura, kua mau ngā waewae. He kākā he kererū anō ngā manu hopua e tēnei taonga. 

He pou roroa tēnei. He taura kei te pito hei hopu i te kakī o te manu. He tino taonga tēnei mō te hopu weka. Ko te tikanga e rua ngā pou a te kaihopu. Kei te pito o tētahi pou he mīti, he parihau rānei. Pea he parihau manu, ka whakaoreorehia te pou kia kanikani ai ngā parihau.  

Ki te kite mai he weka, kua pōhēhē he weka anō tērā e karanga mai ana. Ka haere tata mai. Ko te pou he taura kei te pito ki mua o te pou parihau. Ka raua te taura ki te kakī o te manu ka kumea kia mau. 

He taonga tēnei hei wero i ngā manu tau ki runga i ngā rākau teitei. Kei te pito o te here he pia koikoi. He poroiwi tēnei pia. E whitu mita pea te roa o tēnei rākau. Ka tau he manu kua weroa ki te pito koikoi o te here. Mau mau ana. 

Te Tahu Manu 

Ka mau ngā manu ka hutia, ka tangoa ngā poroiwi, ka tunua. He tahu ki te ahi te momo tunu. Ka weroa ngā tinana o ngā manu ka uta ki ngā pungarehu. He mea nei kei raro iho i ngā manu hei hopu i ngā hinu.  

Ka marū ngā manu ka raua ki roto i te tahā hue, ki roto rānei i te patua tōtara. Ka kī i te manu, ka putua he hinu ki runga hei taupoki i ngā manu. Mā tēnei ka toe te manu mō tētahi wā roa. I te wā hākari kua reri ngā manu mō te kai. 

Kāore te manu i patua mō te kai noaiho. Ko ngā kura o ngā manu nei he taonga hirahira. Hei mahi korowai tērā, he tikitiki mō te māhunga me ngā tarina, hei tikitiki mō ngā waka, mō ngā taiaha, mō te aha, mō te aha. 

I hopua hoki ētahi o ngā manu hei mōkai. Ko te tūī me te kākā ngā tino mōkai. He pai hoki ki te whakaako ki te kōrero. 

He nui ngā whakatauākī whakarite tangata ki te manu. Anei ētahi. Mā koutou e kimi ngā tikanga o ēnei. 

  1. "He kererū ki te kāinga, he kākā ki te haere." 
  2. "Mā te huruhuru ka rere te manu." 

Hutia te rito o te harakeke, 
Kei hea te kōmako, e kō? 
Kī mai ki ahau, 
He aha te mea nui o te ao. 
Māku e kī atu 
He tangata, he tangata, he tangata. 

Mō te rauemi

Kua whakakorea tēnei rauemi tā. Ka kitea pea te rauemi nei ki te ruma rauemi o tō kura. 

Taumata: Taumata 6, Taumata 7, Taumata 8 
Kaupapa: Rārangi Pukapuka 
Kohinga: Te Wharekura 

Ngā rawa kei tēnei rauemi: